<<Geri

Cilt İşlerinde Kullanılan Makineler

a) Düzeltme makineleri :
Kağıtları havalandırıp düzgün hale getirme ve kesime hazırlama işlemi el ile yapıldığı gibi
düzeltme makinelerinde da yapılabilir. Bu makineler, kâğıdı hem düzeltir, hem
havalandırarak kolay kurumalarını sağlar. Düzeltme makineleri, bir köşesi hafif eğik bir
masa görüntüsündedir. Motor gücüyle masanın üst tablası ve dolayısıyla tabla üstündeki
kâğıtlar titreşir. Böylece kâğıtlar gönyeli köşedeki yan duvarlarda ve bir hizada düzgün
duruma gelir. Kâğıt düzeltme makineleri mücellit bıçaklarına yakın yerde bulunmalıdırlar.
Kesme makineleri :

Düzeltilen kâğıtları, istenen ölçüde kesmeye yarayan otomatik bıçaklardır. Bu bıçaklar, yalnız
cilt atölyelerinde değil baskı atölyelerinde de kullanılan önemli makineleridir.
Basılmamış kâğıtlar baskı ölçüsüne uygun şekilde kesilmek zorundadır.
Baskısı bitmiş kâğıtlar ise üç amaçla kesilir :
1) Kenarları, düzeltme amacı ile tıraş etmek.
2) Aynı tabaka üzerinde iki veya daha çok nüsha bir arada basılmış ise bunları birbirinden
ayırmak.
3) Kırma, katlama işlemlerinden geçerek harmanlanıp kapak takılıp bitirilmiş işlerin, sırt
hariç diğer üç kenarından kesilmesi.
Kesme makineleri üç ana gurupta toplanabilir :


Mukavva giyotinleri : Ayaklı tabla şeklindedir. Karton veya mukavva, bir tablo
üzerine yerleştirilir. Kesilmesi istenen kenar sıkıştırılır ve aynı kenarda bulunan bıçak,
kol gücüyle aşağıya indirilerek kesim yapılmış olur.
b) Yarı otomatik bıçaklar : Kâğıt sıkıştırma, kesim, ölçü ayarları el ile yapılır. Kesme
bıçağı elektrikli motor gücüyle iner ve kâğıt topunu keser. Bıçağın arka kısımda ileri
geri hareket ettirilebilen metal bir tarak bulunur bu tarak kâğıt topunun arka
kenarının düzgün şekilde dayanmasını sağlar.
c) Tam otomatik bıçaklar : Bu bıçaklar bilgisayar hafızalıdır. Kesim programı
hafızaya verilir. Bıçak, kesim programı hassas biçimde uygular. Makine kâğıt topunu
birbiri ardınca ve istenen ölçüde keser. Bıçak ustası, kesimi denetler ve top kâğıdı
bıçağa yükler.Kırma - Katlama makineleri : Katlama işleri el ile "ıstaka"denilen bıçak
şeklindeki bir kemik parçasıyla yapılabilir. Fakat modern cilt atölyelerinde kırma
katlama işleri, ilgili makinelerle yapılır. Kırma katlama makineleri tipo, ofset ve
tifdruk rotatif makinelerinin çıkış kısmında bulunur.







- 240 gr/m2 lik kâğıt bir defada kırılabilir.
- 160 gr/m2 lik kâğıt iki defada kırılabilir.
- 120 gr/m2 lik kâğıt üç defada kırılabilir.
- 80 gr/m2 lik kâğıt dört defada kırılabilir.



Yüksek tirajlı baskılar, mutlaka, makinede katlanır. Katlamada en önemli husus, ayarlı
katlamadır. Katlamadan sonra sayfa hizalarının aynı olması gerekir. Bir başka çok önemli
nokta, sayfa numaralarının doğru olarak birbirini izlemesidir. Montajda sayfa yanlış ve
hatalı atılmışsa, bunu kırma katlamada düzeltmek mümkün değildir.
Temel katlama şekilleri :


1) Bohça şeklinde katlama
2) Paralel katlama
3) Dikine katlama
4) Akordeon katlama
Kırma-katlama makinelerinin çalışma sistemlerinde değişiklikler vardır. Bazı makineler
balta sistemi ile çalışırlar. Kâğıdın katlanacak yerinde bir bıçak aşağıya iner, kâğıdın iki
merdane arasından sıkışarak geçmesini sağlar.
Bazı makineler ise çanta sistemi ile çalışır. Bu makinelerde üç merdane vardır. İlk
merdane arasından geçerken kâğıdın bir kenarı makinenin içindeki plakaya çarpar ve
bükülür. Bükülen kısım 3.merdane arasından sıkışarak geçer ve geçerken de katlanmış
olur.
Her iki sistemin birlikte kullanıldığı makineler de vardır.Katlama makinelerinin
imalatçıları, makineyle birlikte katlama şemalarını da gönderirler. Makinenin
katlanabildiği maksimum ve minimum kâğıt ölçüleri ve katlama imkânları bu şemada
ayrıntılı olarak belirtilir.
Küçük katlama makinelerini hariç, kâğıt yüklendikten sonra, ayarlı yerleştirme, katlama
ve katlanan formaların istifi otomatiktir.Modern katlama makinelerine perforaj, oluk
açma, kesme, sayma, cilt, kâğıt kontrol ve hatta plastik kapak takma üniteleri de özel
siparişle eklenebilmektedir.


Harman makineleri :

Basılan ve katlanan formaların belli bir sırayı takip ederek arka arkaya dizilmesine
"harman yapma" denir. Harman el ile veya harman makinelerinde yapılır. Elle harman
yapmak için bir kitabı teşkil eden tüm formalar peş peşe bir masa üstünde dizilir. İlk
formadan başlayarak her birinden bir forma alınıp bir araya getirilirse bir kitap
tamamlanmış olur.


Harman makinelerinde formaların yerleştirildiği yerlere "İstasyon" denir. Forma
istasyonları, forma ölçülerine göre ayarlanır. Formalar, istasyonlara sıra ile yerleştirilir.
Forma toplayıcı kollar, formaları peş peşe alır ve makinenin sonunda istif eder.
Bir harman makinesi 20 istasyonlu ise, 20 forma kapasitesine sahip demektir. Basılan
tabaka bir forma yani 16 sayfalık ise 16x20, 320 sayfalık bir kitabın harmanı bir defada
yapılabilir. Basılan sayfa 32 sayfalık ise 20 istasyonlu bir harman makinesi bir defada
32x20, 640 sayfalık bir kitabı harmanlayabilir.
Tel dikiş makineleri :

Karton kapaklı kitap ve defter işleri ile fatura makbuz gibi koçanlı işler için tel dikiş
makineleri kullanılır. Bu makineler işlerin özelliklerine göre, sırttan, blok ve kopça
(kangal) dikişi yaparlar.
Tel dikişi makinelerinde iyi bir dikiş yapabilmek için, dikilecek işi iyi toplamak, karşı ve
yan pozalara düzgün sürmek gereklidir. Ayrıca tel seçimi ve yükseklik ayarlarını da
yapmak gerekir. Bu yarım otomatik makinelerin dışında dikiş sayıları çok olan dergi,
broşür işler için harman, dikiş ve kesme işlerini yapan komple makineler vardır.
1) Sırt dikişi : Bu çeşit dikiş için yuvarlak tel kullanılır. Yuvarlak tel formanın sırtına yani
kırım yerine oturur, sırtı kesmez. Dikiş dıştan içe doğrudur.
2) Blok dikişi : Düz tel ile yapılır ve yandan dikilir. Yalnız burada dikkat edilecek husus,
kitabın iyi açılabilmesi için kenarda yeterli payı bırakmaktır.
3) Kopça dikişi : Broşür dikişlerinde, broşürleri delmeden muhafaza etmekte kullanılır.
İplik dikiş makineleri : İplik dikiş için, pamuk, keten ve naylon iplikler kullanılmaktadır.
Küçük mücellithanelerde, tezgahlarda dikiş işleri elle yapılmaktadır. Bu dikişler,
sağlamlık bakımından tercih edilirse de fazla emek ve zaman harcandığından, yüksek
tirajlı işlerin dikişleri için iplik dikiş makineleri kullanılır. İplik dikiş makinelerinde,


dikilecek formalar, sondan başa doğru, makinenin "Eyer" ismi verilen, kısmı üzerine
teker teker elle verilir, pedalına basmak sureti ile makine harekete geçirilir. Eyer, aldığı
formayı içe doğru kaydırır. Forma iğnelerin altına gelince, iğne, ipliği birinci delikten
aşağıya geçirir. Aşağıya inen iplik, taşıyıcı kanca vasıtasıyla ikinci delikten girmiş olan
"tığ"a takılıp ekseni etrafında 90° döner ve yukarıya doğru çıkarak dikişi tamamlar. İplik
dikiş, düğümlü, atlamalı ve normal olmak üzere üçe ayrılır. Perforaj makineleri : Kopyalı
veya koçanlı makbuz ve faturaların kolay koparılması için, istenilen yerden iğne deliği gibi
deliklerin açılmasında kullanılır.
Pilyaj makineleri :

Perforaj makinelerinde delik delen kısmı çıkararak onun yerine "oluk ezme" parçası
takılarak yapılır. Herhangi bir işin "katlama" yerini belirtmekte kullanılır.
Kalamoza makineleri : Özel delme makineleridir. Dosyalama işlerinde kullanılan
kalamozaların sırtına "T" harfi şeklinde delik açmak için kullanılır. ayrıca kalamoza
makinelerine benzeyen fakat ağzındaki bıçak ve kalıbı değişik olan, delik makineleri
olarak bilinen matkaplar da vardır. Bunlar dosyalama, etiketleme vs. için kâğıt ve
kartonlara delik açılmasında kullanılır.



Tutkallama makineleri : Tutkallama makineleri yaptıkları işlere göre ikiye ayrılır:
a) Cilt bezine tutkal süren makineler : Bunların alt kısmında tutkal eritme haznesi bulunur.
Üstte tutkalı ezerek incelten merdane ünitesi vardır. Ünitenin arkasında makineye verilecek
tabakalar yer alır. Bir yüzeyi tutkallanan cilt bezi, makinenin diğer yanından çıkar.
b) Sırt tutkallayan makineler : Bu makineler, kapak takmadan önce kitabın sırtına tutkal
süren makinelerdir. Bunlarda tutkal sürücü merdane bir tanedir. Hazneden tutkallı alır ve
kendisine temas ettirilen kitap sırtına tutkalı sürer. Kapak takma makinelerine monte edilmiş
olarak çalışanları da vardır. Kambura makineleri : Bu makineler adedi çok olan ciltlenmiş,
kapağı takılmamış, kitapların sırtlarını yuvarlaştırmak için kullanılır. Makinenin ana
parçaları; üst kısımda yarım tur yapan yivli bir merdane, onun altında kitabın konduğu bir
tabla, tablanın alt kısmında da yaylı bir bölümdür. Yaylı kısım, hem esnekliği, hem de kitap
kalınlığını ayarlamaya yarar. Kapak hazırlama makineleri : Bu makinelerde kapak
mukavvası, hazırlanmış olarak makinenin tablasına konur ve cilt bezleri makineye elle veya
otomatik olarak verilir. Merdaneler beze tutkalı sürdükten sonra kapak mukavvası bezin
üzerine düşer ve kenarlar otomatik olarak tutkallanır ve kapatılır. Bezlerin makineye
verilmeden önce köşelerinin kesilmiş olması lazımdır.


Kapak takma makineleri : Bu makineler hazırlanmış olan kapakları, hazır durumdaki dikişi
yapılmış, yan kâğıtları takılmış ve kesim işi bitmiş olan kitaplara takılması görevini yapar.
Tutkalı kendi sürer ve yapıştırır. Ana parçaları; kitabın konulduğu hareketli bölüm, tutkal
sürme bölümü ve kapağın verildiği kısımlardır.
Presler : Elle kullanılanları bulunduğu gibi, hidrolik ve, otomatik olan türleri de vardır.

Alt ve üstte aynı ölçüde iki tabla ile, üstte sıkma işlemini gerçekleştiren bir bölümden
ibarettir. Ciltleme işi biten kitap, kapağı takıldıktan hemen sonra (kurumadan) prese
sokulur.Cilt bezi mukavvaya, yan kâğıtları kapağa yapışırken arada kalabilecek hava
kabarcıklarının ve küçük de olsa bazı yabancı maddelerin ezilmesi ve giderilmesi için
presleme önemli bir rol oynar.Cilt kapaklarının üzerine veya sırtına baskı yapmak için sıcak
presler kullanılır. Bu baskılar genelde yaldız baskılardır.


Sıcak preslerde hazır kapaklar alt tabloya konulur. Alt tablada yazı veya süslerin kapak
üzerine gelecek olduğu yerler ayarlanır. Üst tablaya ise klişe yapıştırılır. İki tabla arasından
ve kapağın üstünden, basılacak olan yaldız tabakası geçer. Üst tabla aynı zamanda ısı ayarlı
olduğundan, termostatlı olarak sıcaklığı hep istenilen ayarda tutar. Pres çalıştırıldığında,
aralarında kapak, yaldız ve ısınmış olan klişe bulunan alt ve üst tabla kapanarak baskıyı
gerçekleştirir.