<<Geri
baskı tabakasını korurlar hem de bir parlaklık verirler. UV-sertleşmeli laklarla çok
yüksek bir parlaklık sağlanır, öyle ki hakiki bir kaplamadan söz edilebilir.
Bilinen diğer laklara karsın UV-sertleşmeli laklarla aşınmaya mukavim, sert, yüksek
parlaklıkta bir yüzey elde edilir. Bu yüzey ayrıca birçok doldurma maddesine karşı
dayanıklılık gösterir ve mekanik zorlamalara karşı dirençlidir. Parlak folya
astarlaması ile bir kıyaslama yapılırsa en uygun tatbikat metodu uygulanarak sürülen
UV-sertleşmeli laklar bir çok durumda baskın çıkar. Ancak, fiyatı daha ehven olmakla
birlikte her işte UV-sertleşmeli laklak astarlama yerine kullanılmayabilir. Laklama
tesislerinde tatbik edilen çözücü ihtiva eden laklara oranla çözücüsüz olduklarından
çevreye zararları yoktur.
1- Yapı ve Reaksiyon akışı:
UV-sertleşmeli laklar tümüyle sentetik menşeli yüksek aktiflikte kimyevi
bağlayıcılardan oluşur. Farklı kimyasal terkip ve molekül büyüklüğünde olan değişik
viskoziteli akrilatlar bağlayıcı madde bazını teşkil ederler. Yüksek viskoziteli parçalar
polimer, düşük viskoziteler monomer olarak tanımlanır.
Sertleşmeden önce denge akış ve yapışmayı etkileyen ve sertleşen lak tabakasına üst
yüzey parlaklığı, parlaklık derecesi ve esneklik veren katkı maddelerinin yanı sıra
UV-reaktif lak tipleri önemli bir kısım olarak fotoirnatörler (ışık başlatıcılar) ihtiva
ederler.
Polimeri akrilatlarla monomerlerin birbiriyle miktar olarak oranları lakların
viskozitesini istenen çalışma sınırlarına ayarlar. Ağ kurma hızı ve ağ kurma dercesi,
sertlik, esneklik ve yapışma gibi özellikler bu kısımların kimyasal yapılarına bağlıdır.
Katkı maddeleri olarak mum ve silikon türevleri kaydırma ve akışa yardımcı olurlar.
Ayrıca esneklik vermek için yumuşatıcılar, parlaklığı azaltmak için matlaştırıcılar,
renklendirmek için pigmentler kullanılır. Köpük gidericiler ve stabilizatorler de diğer
katkı maddeleridir.
UV-ışınlarıyla enerji verilerek çözülen bir kimyasal mekanizma (kök-zincir
reaksiyonu) vasıtasıyla sıvı reaktif bağlayıcı madde muhtevalarının ağ kurma işlemi
yapılır.
UV-sertleşmesi için 200 nm altında bir ışık dalgası olan UV-ışını gereklidir. Bu UV-
kurutma ünitesinde civa buharı lambaları ile (yüksek-ve orta basınç) sağlanır.
Burada UV-ışınlarını geçiren ve uçlarında elektrodlar bulunan kuvartz borular işi
yürütür, Bu kapalı kuvartz boruların içi asil gazla doludur.
Civanın yanı sıra ilaveten ağır metal tuzları veya galyumholojeni mevcuttur, işletme
basıncı ve ısısı yanı sıra elde edilen spektrumun terkibinden sorumludurlar. 1000
Voltun üzerinde bir gerilim uygulayarak lambada elektrodlar arasında bir ışık
atlaması (ışın arkı) sağlanır); bu asıl ışın spektrumunun çıktığı lambanın içindeki
özün oluşmasına yol açar.
Oksijen mevcudiyetinde UV-kurutucusunun işlemesi sırasında ozonun ortya çıkmsı
ışınların 200 nm altında bulunduğuna işaret eder.
Görünen ışık yanı sıra oldukça yüksek miktarda IR- ışınları yaratılır. Halihazır UV-
kurutuoı ünitelerinin lamba gücü 80 ile 200 Watt/cm arasındadır.
Enerji ihtiyacına göre bir kurutucuya 1'den 4 lambaya kadar takılabilinir. Lambaların
ısısını sabit tutmak için havayla soğutma, oluşan ısının salıverilmesi, ozonun
emilmesi, gücün ayarlanması, ışınları perdeleme donanımı değişen makina hızında
kurutucunun^ emniyetli ve külfetsiz çalışmasını temin eder. Ayrıca elektrotsuz lamba
ihtiva eden UV-kurutma tesisleri de mevcuttur. Bunlarda lambanın tahrik edilmesi
mikrodalgalar yoluyla olur. Bu lamba tipinde spektrum ve tayf dağılımı elektrotlu
yüksek basınç lambalarına benzer ve aynı şekilde, içindeki öze bağlıdır.
Bu lambalar sadece kısa uzunluklarda mevcuttur; bu nedenle büyük çalışma
genişliğinde birçok ışın ünitesi yanyana takılmalıdır.
2- Baskıda tatbikat alanları: UV- sertleşmeli laklar baskı ve lak tekniğinin hemen
hemen her alanında kullanılabilinir. Ancak bunun için viskozitenin uyması önemlidir.
Aşağıdaki tablo lak metodu ile buna uygun gerekli lak viskozitelerini belirtmektedir.
Sonuncular tatbikat metodundaki yapısal farklılıklara bağlı olarak değişebilir.
Lak metodunun seçimi elde mevcut cihaz imkanlarıyla ve arzulanan kesin netice ile
direkt bağlantılıdır. Genelde tam yüzey laklarnası yapılır veya bazı alanlar boş
bırakılır. UV-sertleşmeli laklarda parlaklık oluşumu tabaka kalınlığına çok bağlıdır. En
uygun parlaklık etkenliğine 3-4/m2 lak miktarı ile ulaşılır. Yaş ofsette elde edilen
düşük parlaklık bu yolla izah edilebilir Bu metod kusursuz, problemsiz bir baskıya
ancak 2,5 g/m2'nin biraz üzerindeki lak kalınlığında olanak sağlar.
Parlaklık için sürülme sonrası lakın akışı bir ölçüdür. Üst yüzey ne kadar düz olursa
parlaklık etkisi o denli fazladır. Düşük viskoziteli laklar daha hızlı ve iyi akarlar.
Parlaklıkları da o oranda yüksektir.
Lak oluşumu teknikten de etkilenir. Isı arttıkça depolanma (bekleme) stabilitesi
azaldığından lakın yumuşatılması, lak sürme yeri ile kurutucu arasındaki mesafenin
uzun tutulması iyi bir lak oluşumunu mümkün kılar. Kurutma işlemi esnasında süratli
ağ kurma nedeniyle lak oluşumu artık cereyan etmez.
iki renkli makinalarda ofset/kuru ofsette yapılan laklamalarda ikinci baskı Örtüsünün
(bezinin) asitle yakılması lak yüzeyinin düzleştirilmesıne yarar. Mürekkep donanımı
kapalı durumda iken mürekkep sürme merdanelerinin beraber dönmesi hazne
donanımından yapılan laklamada yardımcı olur. Laklama tesislerinde karşılıklı dönen
lak sürme merdaneleri ve tifdruk da aşınma derinliği az olan ince (ramların seçimi
aynı yardımı sağlar.
Kısmi (aklama yaş ofset ve tifdruk da, şişkin plakalar üzerinden kitap baskısında,
kuru ofsette, hazne donanımından yapılan laklamada ve flekso baskıda yapılabilinir.
Kuru ofset metodunda lak bulanmasını (lak sisi oluşumu) önlemek için hazne
(ıslatma)
donanımından laklama tavsiye edilir. . .
UV-sertleşmeli lakların en iyi şekilde donuklaşması düşük lak tabakası kalınlığında
sağlanır. Tatbikat işlemi için yaş ve kuru ofset ve de kitap baskısı tercih edilir.
3-Sertleştirilmiş Lak Tabakası-Özelikleri Ve Tatbikat Alanları
Terkibe (reçeteye) bağlı olarak sertleştirilmiş lak tabakası en uygun sürülme
miktarında oldukça az esneklikte çok parlak bir tabaka verir. Mekanik sağlamlığı ve
kimyasal dayanıklılığı yüksektir.
Son özellikler ağlaşma derecesine bağlıdır. Çok ağlaşmış sistemler kırılgandır ve
düşük termoplastiğe sahiptir (yani sıcakta kalıplanma özelliği kısıtlıdır). Sıcak mühür
haslığı, donmaya dayanıklılık, yapışma, tutkallanabilme üst yüzey düzgünlüğü,
değişik kimyasal maddelere karşı dayanıklılık ve de yaldız folyo-kabartılabilirliği gibi
özellikler öncelikle lakın terkibine bağlıdır. Talep edilen hususlara göre imalatçı lak
terkibini ıslah eder. Gene de problemsiz bir çalışma ve kaliteyi emniyete alma
açısından nihai mamulü istenen özellikleri yönünden matbaacının denemesi önerilir.
YAPIŞMA:UV-sertleşmeli lakların yapışma özellikleri tamimiyle lak terkibine bağlı
değildir. Laklanacak malzemenin üst yüzey vasıfları, folyo ve metallerde yumuşatıcı,
ayırıcı ve kaydırıcı maddeler, artık çözücüler ve daha önce basılan ve kuruyan
mürekkebin ayrık (yarılma) maddeleri yapışmayı bozan faktörler olabilir. Yarılma
(ayrık) maddeleri örneğin, kitap baskı ve ofset mürekkeplerinin oksidatif kuruması
gibi durumlarda meydana çıkar. Metal pigment maunlarının ve metalik tozların
hamurlaştırma maddeleri ve üst yüzey Ayrıca hazne su katkı maddeleri ve
lastikleştirme yardımcı maddeleri içindeki zamki-arabinin ve gliserinin
buharlaşmayan organik parçaları da yapışmayı olumsuz etkiler. Hiçbir durumda
bronzlama (yaldızlama) sırasında mağnezyumstearat ile çalışmayın! Bir teyp
(seloteyp) veya tesa testi yapışmayı belirler. Lak kabulünün aşırı derecede hatalı
olması düzgün olmayan duruş (portakal kabuğu görünümü) veya lak itişi (kreter
oluşumu) şeklinde kendini gösterir.
DÜZELTME VE TADİLAT: Corona-boşallması ile ön işieme tabi tutarak, ön laklarla
astarlayarak veya kaydırıcı madde ihtiva etmeyen (veya oldukça az kaydırma
maddesi olan) Dispersiyon laklarını yapışma vasıtası olarak kullanıp ara laklama
yaparak sağlanır. Ara laklamada yeterli bir tabaka kalınlığı olmasına dikkat etmek
gerekir. Oksidatif kuruyan mürekkeplerin ıslatmasını düzeltmek genellikle istifte
havaiandıma ve
depolanma müddetlerini uzatma yoluyla mümkündür. Akrilat bazlı UV-sertleşmeli
laklar ağ kurma sırasında bir hacim azalmasına tabi olurlar. Sonradan uygulanan
termik ve veya mekanik zorlamalar lak tabakasının yırtılmasına yol açabilir. Bu
durum "Çatlama" diye tanımlanır ve sadece sertleşen lak tabakası ile lak taşıyıcısı
arasında uygun olmayan yapışma ilişkilerinde ortaya çıkar.
KIRILMA VE KIVRILMA DAYANIKLILIĞI: UV-sertleşmeli lakların çatlayabilmesi
nedeniyle kırılma ve kıvrılma dayanıklılığı sağlamak için lakın zemine iyice yapışması
büyük önem taşır. Zeminle kötü bir bağlantı lak tabakasının kıvırma sırasında
kırılmasını ve çatlamasını kolaylaştırır.
Elastik olmayan yüzeye sahip baskı altı malzemeleri, fazla lak tabakası kalınlığı, lakın
aşırı oranda sertleşmesi oluklanma mukavemetini azaltır. Baskı altı malzemesinin
emiciliğinin yüksek olması ve düşük lak viskoziteleri sıvı lakın nüiuz etmesini arttırır.
Pekişme sağlandıktan sonra bu yüzden ilave bir çatlama ortaya çıkar.
SARARMA VE KARARMA: UV-Sertleşmeli lakların sararmaları çok azdır. Ancak beyaz
baskı malzemeli ile lakların içindeki optik ağartıcıların parçalanması beyazlık
derecesini bozabilir. Lakların reaktit muhtevaları yanısıra reaksiyon oluşumu
esnasında meydana gelen çok reaktif yarılma (ayrık) maddeleri bu bozulmayı
etkilerler. Her iki tarafı sıvanmış baskı altı malzemelerinde bu tip bozulma
reaksiyonları temas-sararmasına yol açabilir, Dökme-sıvanmış baskı altı malzemeleri
daha da tehlikeye maruzdur. UV-sertleşmeli lak tabakaları ve mürekkepleri de
sararabilir.
Münferid hallerde muhtemel sebepler ön denemelerle sınırlanabilir. Sadece bu yolla
çare bulunabilinir. Kararma sıvanmış karton tiplerinde daha sık görülür. Sıvama içine
nüfuz eder laklar örtücü tabakayı şeffaflaştırır ve başka renkte koyu bir taşıyıcı
tabakanın içini gösterir.
ÜST YÜZEY DÜZLÜĞÜ: UV-sertleşmeli lakların üst yüzey düzlüğü mumlar vesilikon
türevleri gibi katkı maddelerine bağlıdır. Bu tip katkı maddeleri olmadan sertleşmiş
lak tabakaları çok parlaktır ancak küttür. Sürtünme haslığı, akış, ıslanma, sıcak
mühür dayanıklılığı, yapışabilme. sıcak folyo basılabilirliği ve donma mukavemeti adı
geçen bu katkı maddelerinden etkilenir. Her iki taraflı laklanmış malzemeler istifte
(tamimiyle sertleşseler bile) ısı ve basınç altında lak tabakasının terrnoplastik
özelliği nedeniyle az kaydırma maddesi ihtiva etmeleri durumunda ! kütükleşirler.
(bloklanma) folyo için verilmektedir. MSAT folyo sadece kısıtlı kullanılabilinir. XS-
folyo uygun değildir. Kaydırma maddeleri, sertleşme işleminde üst yüzeye çıkarlar ve
bir temas durumunda "parmak izi" diye tanımlanabilen olaydan sorumlu olurlar.
Üst yüzey düzgünlüğünü arttırıcı katkı maddelerinin yapışabilmeye ve sıcak folyo
basıla-bilirliğine olumsuz etkileri vardır. Ancak özel dispersiyon yapıştırıcıları ile bir
yapışma mümkün olur. "Sıcak-eriyik" yapıştırıcıları uygun değildir. Kısmi laklamayla
kusursuz bir yapışma emniyete alınmış olur.
Yaldız- veya sıcak folyo kabartması için özel hazırlanmış lak cinsleri gerekir.
Kaydırma maddesi ihtiva eden laklar sertleştikten sonra ikinci bir kere
[aklanamazlar. Yapışma içeri nüfuz eder ve aşırı hallerde şayet laklanacak yüzey
önceden Corona-boşalması gibi bir ön işleme tabi tutulmadıysa dışarı atma (geri
itme) durumu ortaya çıkar.
HASLIK DERECESİ AZ OLAN MÜREKKEPLERİN LAKLANMASI: Alkali haslığı olmadan
pigmentlenen mürekkeplerin UV-sertleşmeli laklarla yaş-üzeri-yaş veya yaş-üzeri-
kuru (aklanmasında renk tonu değişiklikleri ortaya çıkabilir, bundan bazı fotoiniatör
tipleri sorumludur. Reçeteleri özel UV-lakları veya uygun haslığı olan mürekkep
kullanarak bu tip problemler önlenebilir.
Kitap Baskısında/Ofsette Yaş-üzeri-yaş Laklama Ofset mürekkeplerinin UV-
sertleşmeli laklarla yaş-üzeri-yaş laklanması bu iki sistemin birbirine uyuşmaması
nedeniyle bir problem yaratır. Ofset mürekkebi" kurutucu geçişinde sertleşmez.
Sertleşen lak tabakası altında ıslak durur. Laklanan baskı sürülüşten hemen sonra
mekanik zorlamalara karşı hassastır. Esasında yaş-üzeri-yaş laklama emici ve
mesameli baskı altı malzemelerinde mümkündür. Her iki sistemi yakınlaştırma
girişimine rağmen baskı alanında kağıdın erniciliği ve mürekkep oranına bağlı olarak
lak tabakası az veya çok matlaşıp donuklaşabilir. Mürekkebin içine sonradan ilave
edilen pastalar lakın yayılımını ve yapışmasını bozar. Mürekkep ve lak tabakası
arasında noksan yapışma genellikle başka bir mahzurdur. Aslında burada belirtilen
çalışma metodunda özel mürekkeplerin kullanılması gerekir.
b) UV- SERTLEŞMELİ MÜREKKEPLER: UV-Sertleşmeli mürekkepler yaş-üzfcri-yaş
olarak UV-kururnalı laklarla çalışabilinir. Her iki sistemin benzer bazlarda olması
lakın kabulü problemini ortadan kaldırır.
Koyu ve örtücü mürekkeplerin yaş-üzeri-yaş [aklanmasında UV-senleşmesi sırasında
ışınların gerektiği oranda nüfuz edememesi nedeniyle lak tabakasının alt
kısımlarında yeterli ağlaşma (ağ kurma) olmaz. Bunun sonucu baskı altı
malzemesiyle yapışma sorunları meydana çıkar. Yaş-üzeri-yaş laklanmış
mürekkeplerin örneğin; yumuşak PVC'den presleyip basma sırasında pul pul
ayrılması böyle bir nedene dayanır, mürekkep tabakalarına ara-kurutma uygulamak
bir çaredir.
4- Fizyolojik Hususlar:
a) UV-sertleşmelı lak sistemleri bağlayıcı olarak cilt ve salya derisini tahriş eden
akrilatlar ihtiva ederler. Bu nedenle cilt ile temastan sakınılmalıdır. Kullanma
talimatları mevcuttur. Ayrıca lak ambalajları yürürlükteki "Tehlikeli maddeler
Yönetmeliği"ne uygun şekilde etiketlendirilir. İçinde ihtiva ettiği maddeler,
tehlike kaynaklan ve emniyet önerileri bu etikette belirtilir.
Hafif uçucu parçalar bu lakların içinde mevcut değildir. Tatbikat sırasında lak sisi
oluşumuna dikkat etmek gerekir. Lak tatbik alanında kurulan bir emme donanımı lak
duman damlacıklarının yayılmasını önleyebilir.
b) SERTLEŞMİŞ LAK TABAKALARI: Tümüyle ağlaşmış UV-sertleşmeli lak tabakaları
kimyasal etkenliğe sahip değildir. Bunları kullanırken veya sonra işlenirken hiçbir
tehlike yaratmazlar.
Hassas analiz metodlarıyla yapılan deneyler polimerize olmuş UV-lak tabakaları
içinde değişmeyen fotoiniatör artıkları bulunduğunu göstermiştir. Bunların esasında
fizyolojik bir tehlikesi yoktur. Bu tip mamullerin bulunabilecek miktarları
belirtilmediğinden UV-sertleşmeli lak sistemlerinin gıda maddeleri ve kozmetik
ambalajlarında ön (esas) ambalaj olarak kullanılması uygun değildir. Bu tip
ambalajlarla lakranan dış yüz istifte veya bobinde iç yüzeyle temasta ise doldurulan
mamul üzerinde bir madde alışverişi hariç tutulamaz.
Kurutucudan geçerken oluşan fotoiniatör ayrık maddeleri lak tabakası içinde
yerleşmemiştir ve bu nedenle koku oluşmasından sorumludurlar. Hafif uçucu
maddeler olarak uzaklaşırlar. Henüz sıcak olan istife hava üflemek kokuyu azaltır.
Ayrıca koku bazı baskı altı malzemelerinin organik sıvama maddelerinin
parçalanmasından da kaynaklanabilir.
5- ÖZET
UV-sertleşmeli laklar asıl tiplerden oldukça farklı yeni bir mamul grubudur.
Bağlayıcıları tümüyle sentetik ve reaktif kısımlardan oluştuğundan saniyenin kesri
kadar zaman içinde UV-ışınları etkisiyle sertleşme mümkün olmaktadır. Böylece
kaplanan mamulün hemen başka işlemlere tabi tutulması söz konusudur.
Yeni kimyevi maddelerin kullanılması bunların özellikleri ve rizikoları açısından özel
tatbikat gerekliliğini ortaya koymuştur.
Bugünkü deney imkanları bu rizikoları sınırlamıştır; öyle ki uygun dikkat ve titizlik
karşısında bunlarla çalışılırken sağlığa zararlı hiçbir husus beklenemez. Ancak
objektif olarak bakıldığında her yeni işlemde olduğu gibi cevaplanması gereken
sorular mevcuttur.
Hammadde imalatçıları, tesis kurucular ve tatbikatçılar bugüne kadar aydınlatıcı ve
rizikolar azaltıcı birçok adım atmıştır.
Çok yönlülük, yüksek kalite, uygun fiyatlar ve düşük çevre kirliliği UV-sertleşmeli
laklara ıslah etme sektöründe sağlam bir yer sağlamıştır ve daha da gelişmesi
beklenmektedir.
Uv laklar
Baskılı işlerin üst yüzey ıslahı laklarna ve astarlama yoluyla gerçekleştirilir. Hembaskı tabakasını korurlar hem de bir parlaklık verirler. UV-sertleşmeli laklarla çok
yüksek bir parlaklık sağlanır, öyle ki hakiki bir kaplamadan söz edilebilir.
Bilinen diğer laklara karsın UV-sertleşmeli laklarla aşınmaya mukavim, sert, yüksek
parlaklıkta bir yüzey elde edilir. Bu yüzey ayrıca birçok doldurma maddesine karşı
dayanıklılık gösterir ve mekanik zorlamalara karşı dirençlidir. Parlak folya
astarlaması ile bir kıyaslama yapılırsa en uygun tatbikat metodu uygulanarak sürülen
UV-sertleşmeli laklar bir çok durumda baskın çıkar. Ancak, fiyatı daha ehven olmakla
birlikte her işte UV-sertleşmeli laklak astarlama yerine kullanılmayabilir. Laklama
tesislerinde tatbik edilen çözücü ihtiva eden laklara oranla çözücüsüz olduklarından
çevreye zararları yoktur.
1- Yapı ve Reaksiyon akışı:
UV-sertleşmeli laklar tümüyle sentetik menşeli yüksek aktiflikte kimyevi
bağlayıcılardan oluşur. Farklı kimyasal terkip ve molekül büyüklüğünde olan değişik
viskoziteli akrilatlar bağlayıcı madde bazını teşkil ederler. Yüksek viskoziteli parçalar
polimer, düşük viskoziteler monomer olarak tanımlanır.
Sertleşmeden önce denge akış ve yapışmayı etkileyen ve sertleşen lak tabakasına üst
yüzey parlaklığı, parlaklık derecesi ve esneklik veren katkı maddelerinin yanı sıra
UV-reaktif lak tipleri önemli bir kısım olarak fotoirnatörler (ışık başlatıcılar) ihtiva
ederler.
Polimeri akrilatlarla monomerlerin birbiriyle miktar olarak oranları lakların
viskozitesini istenen çalışma sınırlarına ayarlar. Ağ kurma hızı ve ağ kurma dercesi,
sertlik, esneklik ve yapışma gibi özellikler bu kısımların kimyasal yapılarına bağlıdır.
Katkı maddeleri olarak mum ve silikon türevleri kaydırma ve akışa yardımcı olurlar.
Ayrıca esneklik vermek için yumuşatıcılar, parlaklığı azaltmak için matlaştırıcılar,
renklendirmek için pigmentler kullanılır. Köpük gidericiler ve stabilizatorler de diğer
katkı maddeleridir.
UV-ışınlarıyla enerji verilerek çözülen bir kimyasal mekanizma (kök-zincir
reaksiyonu) vasıtasıyla sıvı reaktif bağlayıcı madde muhtevalarının ağ kurma işlemi
yapılır.
UV-sertleşmesi için 200 nm altında bir ışık dalgası olan UV-ışını gereklidir. Bu UV-
kurutma ünitesinde civa buharı lambaları ile (yüksek-ve orta basınç) sağlanır.
Burada UV-ışınlarını geçiren ve uçlarında elektrodlar bulunan kuvartz borular işi
yürütür, Bu kapalı kuvartz boruların içi asil gazla doludur.
Civanın yanı sıra ilaveten ağır metal tuzları veya galyumholojeni mevcuttur, işletme
basıncı ve ısısı yanı sıra elde edilen spektrumun terkibinden sorumludurlar. 1000
Voltun üzerinde bir gerilim uygulayarak lambada elektrodlar arasında bir ışık
atlaması (ışın arkı) sağlanır); bu asıl ışın spektrumunun çıktığı lambanın içindeki
özün oluşmasına yol açar.
Oksijen mevcudiyetinde UV-kurutucusunun işlemesi sırasında ozonun ortya çıkmsı
ışınların 200 nm altında bulunduğuna işaret eder.
Görünen ışık yanı sıra oldukça yüksek miktarda IR- ışınları yaratılır. Halihazır UV-
kurutuoı ünitelerinin lamba gücü 80 ile 200 Watt/cm arasındadır.
Enerji ihtiyacına göre bir kurutucuya 1'den 4 lambaya kadar takılabilinir. Lambaların
ısısını sabit tutmak için havayla soğutma, oluşan ısının salıverilmesi, ozonun
emilmesi, gücün ayarlanması, ışınları perdeleme donanımı değişen makina hızında
kurutucunun^ emniyetli ve külfetsiz çalışmasını temin eder. Ayrıca elektrotsuz lamba
ihtiva eden UV-kurutma tesisleri de mevcuttur. Bunlarda lambanın tahrik edilmesi
mikrodalgalar yoluyla olur. Bu lamba tipinde spektrum ve tayf dağılımı elektrotlu
yüksek basınç lambalarına benzer ve aynı şekilde, içindeki öze bağlıdır.
Bu lambalar sadece kısa uzunluklarda mevcuttur; bu nedenle büyük çalışma
genişliğinde birçok ışın ünitesi yanyana takılmalıdır.
2- Baskıda tatbikat alanları: UV- sertleşmeli laklar baskı ve lak tekniğinin hemen
hemen her alanında kullanılabilinir. Ancak bunun için viskozitenin uyması önemlidir.
Aşağıdaki tablo lak metodu ile buna uygun gerekli lak viskozitelerini belirtmektedir.
Sonuncular tatbikat metodundaki yapısal farklılıklara bağlı olarak değişebilir.
Lak metodunun seçimi elde mevcut cihaz imkanlarıyla ve arzulanan kesin netice ile
direkt bağlantılıdır. Genelde tam yüzey laklarnası yapılır veya bazı alanlar boş
bırakılır. UV-sertleşmeli laklarda parlaklık oluşumu tabaka kalınlığına çok bağlıdır. En
uygun parlaklık etkenliğine 3-4/m2 lak miktarı ile ulaşılır. Yaş ofsette elde edilen
düşük parlaklık bu yolla izah edilebilir Bu metod kusursuz, problemsiz bir baskıya
ancak 2,5 g/m2'nin biraz üzerindeki lak kalınlığında olanak sağlar.
Parlaklık için sürülme sonrası lakın akışı bir ölçüdür. Üst yüzey ne kadar düz olursa
parlaklık etkisi o denli fazladır. Düşük viskoziteli laklar daha hızlı ve iyi akarlar.
Parlaklıkları da o oranda yüksektir.
Lak oluşumu teknikten de etkilenir. Isı arttıkça depolanma (bekleme) stabilitesi
azaldığından lakın yumuşatılması, lak sürme yeri ile kurutucu arasındaki mesafenin
uzun tutulması iyi bir lak oluşumunu mümkün kılar. Kurutma işlemi esnasında süratli
ağ kurma nedeniyle lak oluşumu artık cereyan etmez.
iki renkli makinalarda ofset/kuru ofsette yapılan laklamalarda ikinci baskı Örtüsünün
(bezinin) asitle yakılması lak yüzeyinin düzleştirilmesıne yarar. Mürekkep donanımı
kapalı durumda iken mürekkep sürme merdanelerinin beraber dönmesi hazne
donanımından yapılan laklamada yardımcı olur. Laklama tesislerinde karşılıklı dönen
lak sürme merdaneleri ve tifdruk da aşınma derinliği az olan ince (ramların seçimi
aynı yardımı sağlar.
Kısmi (aklama yaş ofset ve tifdruk da, şişkin plakalar üzerinden kitap baskısında,
kuru ofsette, hazne donanımından yapılan laklamada ve flekso baskıda yapılabilinir.
Kuru ofset metodunda lak bulanmasını (lak sisi oluşumu) önlemek için hazne
(ıslatma)
donanımından laklama tavsiye edilir. . .
UV-sertleşmeli lakların en iyi şekilde donuklaşması düşük lak tabakası kalınlığında
sağlanır. Tatbikat işlemi için yaş ve kuru ofset ve de kitap baskısı tercih edilir.
3-Sertleştirilmiş Lak Tabakası-Özelikleri Ve Tatbikat Alanları
Terkibe (reçeteye) bağlı olarak sertleştirilmiş lak tabakası en uygun sürülme
miktarında oldukça az esneklikte çok parlak bir tabaka verir. Mekanik sağlamlığı ve
kimyasal dayanıklılığı yüksektir.
Son özellikler ağlaşma derecesine bağlıdır. Çok ağlaşmış sistemler kırılgandır ve
düşük termoplastiğe sahiptir (yani sıcakta kalıplanma özelliği kısıtlıdır). Sıcak mühür
haslığı, donmaya dayanıklılık, yapışma, tutkallanabilme üst yüzey düzgünlüğü,
değişik kimyasal maddelere karşı dayanıklılık ve de yaldız folyo-kabartılabilirliği gibi
özellikler öncelikle lakın terkibine bağlıdır. Talep edilen hususlara göre imalatçı lak
terkibini ıslah eder. Gene de problemsiz bir çalışma ve kaliteyi emniyete alma
açısından nihai mamulü istenen özellikleri yönünden matbaacının denemesi önerilir.
YAPIŞMA:UV-sertleşmeli lakların yapışma özellikleri tamimiyle lak terkibine bağlı
değildir. Laklanacak malzemenin üst yüzey vasıfları, folyo ve metallerde yumuşatıcı,
ayırıcı ve kaydırıcı maddeler, artık çözücüler ve daha önce basılan ve kuruyan
mürekkebin ayrık (yarılma) maddeleri yapışmayı bozan faktörler olabilir. Yarılma
(ayrık) maddeleri örneğin, kitap baskı ve ofset mürekkeplerinin oksidatif kuruması
gibi durumlarda meydana çıkar. Metal pigment maunlarının ve metalik tozların
hamurlaştırma maddeleri ve üst yüzey Ayrıca hazne su katkı maddeleri ve
lastikleştirme yardımcı maddeleri içindeki zamki-arabinin ve gliserinin
buharlaşmayan organik parçaları da yapışmayı olumsuz etkiler. Hiçbir durumda
bronzlama (yaldızlama) sırasında mağnezyumstearat ile çalışmayın! Bir teyp
(seloteyp) veya tesa testi yapışmayı belirler. Lak kabulünün aşırı derecede hatalı
olması düzgün olmayan duruş (portakal kabuğu görünümü) veya lak itişi (kreter
oluşumu) şeklinde kendini gösterir.
DÜZELTME VE TADİLAT: Corona-boşallması ile ön işieme tabi tutarak, ön laklarla
astarlayarak veya kaydırıcı madde ihtiva etmeyen (veya oldukça az kaydırma
maddesi olan) Dispersiyon laklarını yapışma vasıtası olarak kullanıp ara laklama
yaparak sağlanır. Ara laklamada yeterli bir tabaka kalınlığı olmasına dikkat etmek
gerekir. Oksidatif kuruyan mürekkeplerin ıslatmasını düzeltmek genellikle istifte
havaiandıma ve
depolanma müddetlerini uzatma yoluyla mümkündür. Akrilat bazlı UV-sertleşmeli
laklar ağ kurma sırasında bir hacim azalmasına tabi olurlar. Sonradan uygulanan
termik ve veya mekanik zorlamalar lak tabakasının yırtılmasına yol açabilir. Bu
durum "Çatlama" diye tanımlanır ve sadece sertleşen lak tabakası ile lak taşıyıcısı
arasında uygun olmayan yapışma ilişkilerinde ortaya çıkar.
KIRILMA VE KIVRILMA DAYANIKLILIĞI: UV-sertleşmeli lakların çatlayabilmesi
nedeniyle kırılma ve kıvrılma dayanıklılığı sağlamak için lakın zemine iyice yapışması
büyük önem taşır. Zeminle kötü bir bağlantı lak tabakasının kıvırma sırasında
kırılmasını ve çatlamasını kolaylaştırır.
Elastik olmayan yüzeye sahip baskı altı malzemeleri, fazla lak tabakası kalınlığı, lakın
aşırı oranda sertleşmesi oluklanma mukavemetini azaltır. Baskı altı malzemesinin
emiciliğinin yüksek olması ve düşük lak viskoziteleri sıvı lakın nüiuz etmesini arttırır.
Pekişme sağlandıktan sonra bu yüzden ilave bir çatlama ortaya çıkar.
SARARMA VE KARARMA: UV-Sertleşmeli lakların sararmaları çok azdır. Ancak beyaz
baskı malzemeli ile lakların içindeki optik ağartıcıların parçalanması beyazlık
derecesini bozabilir. Lakların reaktit muhtevaları yanısıra reaksiyon oluşumu
esnasında meydana gelen çok reaktif yarılma (ayrık) maddeleri bu bozulmayı
etkilerler. Her iki tarafı sıvanmış baskı altı malzemelerinde bu tip bozulma
reaksiyonları temas-sararmasına yol açabilir, Dökme-sıvanmış baskı altı malzemeleri
daha da tehlikeye maruzdur. UV-sertleşmeli lak tabakaları ve mürekkepleri de
sararabilir.
Münferid hallerde muhtemel sebepler ön denemelerle sınırlanabilir. Sadece bu yolla
çare bulunabilinir. Kararma sıvanmış karton tiplerinde daha sık görülür. Sıvama içine
nüfuz eder laklar örtücü tabakayı şeffaflaştırır ve başka renkte koyu bir taşıyıcı
tabakanın içini gösterir.
ÜST YÜZEY DÜZLÜĞÜ: UV-sertleşmeli lakların üst yüzey düzlüğü mumlar vesilikon
türevleri gibi katkı maddelerine bağlıdır. Bu tip katkı maddeleri olmadan sertleşmiş
lak tabakaları çok parlaktır ancak küttür. Sürtünme haslığı, akış, ıslanma, sıcak
mühür dayanıklılığı, yapışabilme. sıcak folyo basılabilirliği ve donma mukavemeti adı
geçen bu katkı maddelerinden etkilenir. Her iki taraflı laklanmış malzemeler istifte
(tamimiyle sertleşseler bile) ısı ve basınç altında lak tabakasının terrnoplastik
özelliği nedeniyle az kaydırma maddesi ihtiva etmeleri durumunda ! kütükleşirler.
(bloklanma) folyo için verilmektedir. MSAT folyo sadece kısıtlı kullanılabilinir. XS-
folyo uygun değildir. Kaydırma maddeleri, sertleşme işleminde üst yüzeye çıkarlar ve
bir temas durumunda "parmak izi" diye tanımlanabilen olaydan sorumlu olurlar.
Üst yüzey düzgünlüğünü arttırıcı katkı maddelerinin yapışabilmeye ve sıcak folyo
basıla-bilirliğine olumsuz etkileri vardır. Ancak özel dispersiyon yapıştırıcıları ile bir
yapışma mümkün olur. "Sıcak-eriyik" yapıştırıcıları uygun değildir. Kısmi laklamayla
kusursuz bir yapışma emniyete alınmış olur.
Yaldız- veya sıcak folyo kabartması için özel hazırlanmış lak cinsleri gerekir.
Kaydırma maddesi ihtiva eden laklar sertleştikten sonra ikinci bir kere
[aklanamazlar. Yapışma içeri nüfuz eder ve aşırı hallerde şayet laklanacak yüzey
önceden Corona-boşalması gibi bir ön işleme tabi tutulmadıysa dışarı atma (geri
itme) durumu ortaya çıkar.
HASLIK DERECESİ AZ OLAN MÜREKKEPLERİN LAKLANMASI: Alkali haslığı olmadan
pigmentlenen mürekkeplerin UV-sertleşmeli laklarla yaş-üzeri-yaş veya yaş-üzeri-
kuru (aklanmasında renk tonu değişiklikleri ortaya çıkabilir, bundan bazı fotoiniatör
tipleri sorumludur. Reçeteleri özel UV-lakları veya uygun haslığı olan mürekkep
kullanarak bu tip problemler önlenebilir.
Kitap Baskısında/Ofsette Yaş-üzeri-yaş Laklama Ofset mürekkeplerinin UV-
sertleşmeli laklarla yaş-üzeri-yaş laklanması bu iki sistemin birbirine uyuşmaması
nedeniyle bir problem yaratır. Ofset mürekkebi" kurutucu geçişinde sertleşmez.
Sertleşen lak tabakası altında ıslak durur. Laklanan baskı sürülüşten hemen sonra
mekanik zorlamalara karşı hassastır. Esasında yaş-üzeri-yaş laklama emici ve
mesameli baskı altı malzemelerinde mümkündür. Her iki sistemi yakınlaştırma
girişimine rağmen baskı alanında kağıdın erniciliği ve mürekkep oranına bağlı olarak
lak tabakası az veya çok matlaşıp donuklaşabilir. Mürekkebin içine sonradan ilave
edilen pastalar lakın yayılımını ve yapışmasını bozar. Mürekkep ve lak tabakası
arasında noksan yapışma genellikle başka bir mahzurdur. Aslında burada belirtilen
çalışma metodunda özel mürekkeplerin kullanılması gerekir.
b) UV- SERTLEŞMELİ MÜREKKEPLER: UV-Sertleşmeli mürekkepler yaş-üzfcri-yaş
olarak UV-kururnalı laklarla çalışabilinir. Her iki sistemin benzer bazlarda olması
lakın kabulü problemini ortadan kaldırır.
Koyu ve örtücü mürekkeplerin yaş-üzeri-yaş [aklanmasında UV-senleşmesi sırasında
ışınların gerektiği oranda nüfuz edememesi nedeniyle lak tabakasının alt
kısımlarında yeterli ağlaşma (ağ kurma) olmaz. Bunun sonucu baskı altı
malzemesiyle yapışma sorunları meydana çıkar. Yaş-üzeri-yaş laklanmış
mürekkeplerin örneğin; yumuşak PVC'den presleyip basma sırasında pul pul
ayrılması böyle bir nedene dayanır, mürekkep tabakalarına ara-kurutma uygulamak
bir çaredir.
4- Fizyolojik Hususlar:
a) UV-sertleşmelı lak sistemleri bağlayıcı olarak cilt ve salya derisini tahriş eden
akrilatlar ihtiva ederler. Bu nedenle cilt ile temastan sakınılmalıdır. Kullanma
talimatları mevcuttur. Ayrıca lak ambalajları yürürlükteki "Tehlikeli maddeler
Yönetmeliği"ne uygun şekilde etiketlendirilir. İçinde ihtiva ettiği maddeler,
tehlike kaynaklan ve emniyet önerileri bu etikette belirtilir.
Hafif uçucu parçalar bu lakların içinde mevcut değildir. Tatbikat sırasında lak sisi
oluşumuna dikkat etmek gerekir. Lak tatbik alanında kurulan bir emme donanımı lak
duman damlacıklarının yayılmasını önleyebilir.
b) SERTLEŞMİŞ LAK TABAKALARI: Tümüyle ağlaşmış UV-sertleşmeli lak tabakaları
kimyasal etkenliğe sahip değildir. Bunları kullanırken veya sonra işlenirken hiçbir
tehlike yaratmazlar.
Hassas analiz metodlarıyla yapılan deneyler polimerize olmuş UV-lak tabakaları
içinde değişmeyen fotoiniatör artıkları bulunduğunu göstermiştir. Bunların esasında
fizyolojik bir tehlikesi yoktur. Bu tip mamullerin bulunabilecek miktarları
belirtilmediğinden UV-sertleşmeli lak sistemlerinin gıda maddeleri ve kozmetik
ambalajlarında ön (esas) ambalaj olarak kullanılması uygun değildir. Bu tip
ambalajlarla lakranan dış yüz istifte veya bobinde iç yüzeyle temasta ise doldurulan
mamul üzerinde bir madde alışverişi hariç tutulamaz.
Kurutucudan geçerken oluşan fotoiniatör ayrık maddeleri lak tabakası içinde
yerleşmemiştir ve bu nedenle koku oluşmasından sorumludurlar. Hafif uçucu
maddeler olarak uzaklaşırlar. Henüz sıcak olan istife hava üflemek kokuyu azaltır.
Ayrıca koku bazı baskı altı malzemelerinin organik sıvama maddelerinin
parçalanmasından da kaynaklanabilir.
5- ÖZET
UV-sertleşmeli laklar asıl tiplerden oldukça farklı yeni bir mamul grubudur.
Bağlayıcıları tümüyle sentetik ve reaktif kısımlardan oluştuğundan saniyenin kesri
kadar zaman içinde UV-ışınları etkisiyle sertleşme mümkün olmaktadır. Böylece
kaplanan mamulün hemen başka işlemlere tabi tutulması söz konusudur.
Yeni kimyevi maddelerin kullanılması bunların özellikleri ve rizikoları açısından özel
tatbikat gerekliliğini ortaya koymuştur.
Bugünkü deney imkanları bu rizikoları sınırlamıştır; öyle ki uygun dikkat ve titizlik
karşısında bunlarla çalışılırken sağlığa zararlı hiçbir husus beklenemez. Ancak
objektif olarak bakıldığında her yeni işlemde olduğu gibi cevaplanması gereken
sorular mevcuttur.
Hammadde imalatçıları, tesis kurucular ve tatbikatçılar bugüne kadar aydınlatıcı ve
rizikolar azaltıcı birçok adım atmıştır.
Çok yönlülük, yüksek kalite, uygun fiyatlar ve düşük çevre kirliliği UV-sertleşmeli
laklara ıslah etme sektöründe sağlam bir yer sağlamıştır ve daha da gelişmesi
beklenmektedir.