<<Geri
1) Tam Çelik Bıçaklar : Yüksek alaşımlı kül çelikten üretilirler. Özel kesim işlemlerinde
kullanılmalıdırlar. Çünkü üretim maliyetleri yüksek, bilenmeleri zordur.
2) Alaşımlı Çelik Bıçaklar : Alaşımlı çelik bıçak, çelikleştirilmiş bıçak olarak da
isimlendirilir. Taşıyıcı bıçak gövdesi çelik malzemeden yapılmış olup kesici ağız kısmına
yüksek alaşımlı çelik yerleştirilmiştir. Kullanımı en yaygın bıçak çeşididir.
Alaşımlı çelik bıçaklar kesim ağzının yapılış ve alaşım türlerine göre şöyle sınıflandırılır :
Standart veya normal bıçaklar : Bıçağın kesim ağzı düşük alaşımlı alet çeliğinden yapılmıştır.
Kesim ucu açısı değişmediği sürece bütün materyallerin kesiminde kullanılır. Özellikle
yumuşak malzemelerin (kurutma kağıdı, kopya kağıdı ve ipek kağıt) kesimi için çok
uygundur. Orta sertlikte malzemelerin (yazı kağıtları, yüksek saten kağıtlar, zamklı kağıtlar,
sanatsal kağıtlar) kesiminde bıçağın ömrü daha az olur. Alaşım derecelerinin yüksekliğine
göre standart bıçakların ömrü limitli (sınırlı) olur.
Yüksek Performans Bıçaklar (HSS) : Söz konusu bıçağın kesim ağzı yüksek performans
gösteren alaşımdan yapılmıştır (HSS). Bu yüzden kesim performansının en yüksek düzeyde
gerçekleşmesinde üstün yeteneğe sahiptirler. Özellikle orta ve sert kesim materyallerinin
(plastik maddeler, metal folyeler v.b.) kesim işlemlerinde özellikle tavsiye edilir. Yüksek
dirençli kesim materyalleri için kullanılan bu bıçak türü "all round" olup uzun ömürlüdür.
Sert Metal Bıçaklar (HM) : Bıçağın kesim ağzı fırınlanmış sert metalden yapılmış ve toz
metalürji imalatıdır. Sert metal bıçağın kağıt endüstrisinde daha uzun ömürlü kullanımı ve
buna bağlı ekonomik getirisinin yüksekliği piyasadaki sempatisini gözle görülür şekilde
yükseltmiştir. Sert metal bıçakların yapım masraflarına rağmen uzun ömürlü oluşları
piyasadaki işlev gücü ve ömrü dolayısıyla kendisini ispatlamış ve garanti altına almıştır. Sert
metal bıçaklar standart bıçaklara karşın 10 ile 25 defa daha ömürlüdür. Bu üstün
performanslarına rağmen kırılgan malzemelerin kesiminde bıçağın ayar ve taşlanmasında
büyük özen gösterilmesi gerekir.
Bıçak kesim ağzı açıları : Küçük açılı bıçak ağızlarının, büyük açılı bıçak ağızlarına göre
daha az kesme gücüne ihtiyaçları vardır, ince bıçak ağızları, sert ve esneyebilen kesim
malzemelerinde sağlam kalamaz, ince ağızlar eğilir veya kısılırlar. Daha açık bir ifade ile
kesim, kesilecek malzemenin ağız açısı, geometrisi kesime etki eder. Örneğin; yumuşak ve
yüksek istifli kesimde ince ağızlı bıçak istif kesmekte zorlanmaz, buna karşın sıkı ve sert
istiflerde bıçak zorlanır. Genel olarak denilebilir ki yumuşak kesim malzemeleri için küçük,
sert kesim malzemeleri için ise büyük bıçak ağız açısına ihtiyaç vardır. Farklı kağıt ve karton
çeşitleri kesme zorunluluğu varsa bu durumda bıçak kesim ağzının büyük açık olanını tercih
etmek avantajlıdır. Kesim açısı ne kadar körelirse, kesim işleminde harcanan güç o kadar
büyük olur.Bu nedenle ağız faz kenarını 2-5 mm'ye ve 2-5 C°' ye kadar taşlamak (bilemek)
gerekmektedir. Sert metal bıçaklarda kesim ağızları genel olarak 0.5-1 mm genişliğinde
taşlanır. Böylece hassas olan bıçak ağzı desteklenmiş olur ve bütün istif yüksekliğince bıçağın
sapma olasılığı ortadan kalkmış olur.
Bıçağın Bilenmesi : Kesim çalışmasında, bıçağın en ekonomik kullanımı, kesim kalitesini
oluşturan en önemli öğedir. Bıçağın körleşmesi halinde, kesim makinesi daha çok zorlanır.
Kesim yüzeyi temiz ve düzgün olmaz, bıçağın daha fazla bilenmesi gerektiğinden taşlama
masrafı yükselir, iyice taşlanmış (bilenmiş) keskin bıçak tam ölçüde hassas kesimi
gerçekleştirir, uzun ömürlü olur ve makineyi zorlamalardan koruyarak ömrünü uzatır.
Körlenmiş Bıçakların Belirgin özellikleri :
- İstife yapışır ve en alttaki kağıdı kıvırır, kesmez. (Kenarlar yapışır, mantar kesimi)
- Tırtıklı kesim yüzeyi, preslenmiş istif ve en üstteki tabakasının bıçağın eni yönünde
katlanmasına neden olur.
- İstifteki en son tabaka kesimde " küt" sesiyle sıkışır.
- Kesim hassasiyeti, ölçü hassasiyeti kaçıktır. Bıçağın ömrü sadece bıçağın kalitesine bağlı
değildir. Aynı zaman da kurallara uygun taşlanmasına (Bilenmesine) ve kesilecek materyalin
cinsine de bağlıdır. Temel olarak bıçak taşlanmadan önce temizlenmeli ve eğik, bükük olup
olmadığı kontrol edilmelidir.
1- Taşlama (Bileme) Makinesi : Taşlama makinesi teknik olarak hatasız ve arızasız olmalıdır.
Makine sabit ve boşluksuz olmalıdır, böylelikle vibrasyon (titreşim) dolayısıyla oluşabilecek
taşlama basıncı ortadan kaldırılmalıdır. Taşlama yolu eşit, gidiş gelişli ve geri tepmesiz
olmalıdır. Bıçak (Lama) gerdirme tertibatında, bıçak ağzı yukarı gelecek şekilde, taşlama
yüzeyine paralel sabitlenmelidir.
2- Taşlama (Bileme) Taşı : Bileme taşı ve bilezikleri merkezi dönmeli ve mutlaka balanslı
dönmelidir. Böylece sarsıntılar önlenmiş olur. Standart ve yüksek performanslı bıçaklarda,
bileme taşının dönme yönü, bileme işlemi bıçaktan dışarıya bileyecek şekilde seçilmelidir.
Aksi halde sıçrayan metal parçalan çentiklerin oluşması tehlikesine yol açar. Sert metal
bıçaklarda,bıçağın ağzına doğru bileme yapılmalıdır. Bileme taşı, bileme işlemi esnasında
soğuk su aracılığıyla serbest dönmeli ve tozdan arınmalıdır. Bıçaklar için sadece aşağıda
işaretleri belirtilen taşlar kullanılmalıdır.
- Normal Zımpara NK
- Yarı - İnce Zımpara HK
- İnce Zımpara EK
Bileme taşının doğru seçimi, iyi bir bileme işleminin temel kuruluşudur. Bileme taşının
tanecikleri sıkı oturmamalıdır. Taşın kırılma tehlikesi vardır. Körelmiş taşlama (Biley)
maddeleri cilalayıcı etkileri yüzünden çok ısı meydana getirirler. Bu yerel ısınmada biley
taşını meydana getiren taneciklerin çok büyük önemi vardır. Biley taşım meydana getiren
taneciklerin arası yakınsa, taştaki delikler çelik veya demir parçacıkları ile dolar.Burada da
yüksek sıcaklıkların meydana gelme tehlikesi ortaya çıkar. Bıçağın alaşımı ne kadar yüksek
ise, ısınmalara karşı o kadar hassastır.
Soğutma Maddesi : Soğutmanın asıl amacı bıçağın taşlanan ağzını yüksek ısınmalara karşı
korumak ve taşlanan yüzey ile biley taşının arasındaki pislikleri temizlemektir. Soğutma suyu
sütümsü koyu karışım veya su ile karıştırılmış bor suyu karışımı ile elde edilir. Bu karışım
aynı zamanda taşlama makinesini ve taşlanan malzemeyi paslanmaktan korur.
Soğutma suyu kapalı bir devre sistemi ile taşlama yüzeyi ve biley taşının arasına kuvvetlice
püskürtülmelidir. Soğutma suyu deposu yeterli büyüklükte ve soğutma suyu depoya gitmeden
önce filtre edilmelidir. Burada temizlik son derece önemlidir.
Mesafenin Ayarlanması : Bileme taşının, bilenecek olan malzemeye olan mesafesi, standart ve
yüksek performans bıçaklarında, bileme mesafesini içine alan 0.01 mm ile 0.03 mm arasında
ayarlanmalıdır. Taşın Yüzeye İndirilmesi : Taşlanacak taşın taşlanma yüzeyine dikkatlice
indirilmesine son derece dikkat edilmelidir. Taşın geri dönüşü taşlama sahasının dışında
olmalıdır. Taş malzemesinin üzerinde iken durdurulmamalıdır. Taşlama (Bileme) işlemi
aralıksız devam etmelidir ve makinenin sürati 18 ve 26 m/dakika arasında olmalıdır. Bileme :
Bileme esnasında hileme taşında, yüzeye indirildikten sonra daha fazla paso verilmez. Sadece
yüzey parlatılır. Eğer yüzeyde çizikler meydana geliyorsa, taşın yüzey ayarı bozuktur veya
yanlış taş kullanılıyor demektir. Körelmiş bıçağın ağzındaki aşınma ve yuvarlaklaşmalar
ancak büyüteç altında görülebilir. Bileme işlemi bittikten sonra ve bıçak ağzı gaz taşı ile
temizlendiğinde, bıçak ağzın da hafif bir açı ve metalik bir parlama gözlemlenir.
Taşıyıcılı Lama Malzemesinin Arkasının Taşlanması :
Taşıyıcının taşlanması işleminde sert metal olan bıçak ağzı taşlanmaz. Bıçak ağzı ile taşlanan
yüzey arasındaki mesafe 0.5 ile 1.0 mm olmalıdır. Sert metal ağzın 4 defa taşlanması
yeterledir
Sert Metal (karton) ve Ağzının Taşlanması : İkinci taşlama işlemi karbon ucun (ağzın) yeni
kesici ağzın ön ve arka yüzüne yapılır. Bileyicine için tanecikleri 91'den 126'ya kadar
büyüklükte olan sentetik reçine (Ba) ve konsantrasyonu C75 veya C100 olan elmas taşı
kullanılır. Biley taşının dönme yönü, bıçak ağzına ters yönde olmalıdır. Ayrıca taşın gidiş geliş
hızı 14m/dakika (parlatma için l m /dakika) olmalıdır.
Biley taşının yüzeye indirilme ayarı 0.01 mm'dir. Taşın yüzeye indirilme işlemi taşlama
yüzeyinin dışında yapılmalıdır.
Ön Kesim Yüzey Açısın Taşlanması : Eğer gerekli ise ön kesim yüzey açısının taşlanma
genişliği 0.5 mm. -1 mm maksimum olmalıdır. Bileme için tanecikleri 15 büyüklüğünde
Sentetik reçine (Ba) , C 50 konsantrasyonlu Elmas taşı kullanılmalıdır. Gidiş - geliş hızı 0.6 -
0.8 m /dakika olmalıdır. Sert metal uçların taşlamaya ihtiyaçları olup olmadığı, kesimde
kullanılacak materyale bağlıdır. Taşlama işlemi bıçağın arkasında (sırtına), tane büyüklüğü 7
ve konsantrasyonu C50 olan Elmas taşı ile yapılır.
Bıçağın Temizlenmesi ve Bakımı : Bıçağın ağzını korumak ve iş kazalarına meydan
vermemek için bıçaklar hassasiyetle tahta kasa ambalajlarda saklanmalı ve nakledilmelidir.
Bıçak elle alındığında örneğin bıçak değişimlerinde daima koruyucu cetvel kullanılmalıdır.
Bıçak, altına bir koruyucu destek (karton, şerit, kesim çıtası) olmadan yere konulmamalıdır.
Bıçağı makineye takmadan önce, taşlama sırasında kırılma ve sıkışmalara maruz kalıp
kalmadığını kontrol ediniz.
Böyle hasarlı bıçaklar bıçak aynasına tam oturmayacağı için kesim hassas yapılamaz.
Problemli kesimler meydana gelir. Hasarlı yerler onarıldıktan ve bıçağı aynaya bağlayan
cıvatalar hafif yağlandıktan sonra kullanılmalıdır.
Hasara uğramış veya pislikle dolmuş cıvata delikleri temizlenmeli veya yeniden kılavuzlarla
set açılmalıdır. Yeni veya taşlanmış bıçağı devreye sokmadan önce kesim çıtasının yüzeyi
kontrol edilmeli, çevrilmeli veya yenilenmelidir. Yeni bıçak ayarlanması yapılırken, bıçak
çıtaya biraz girecek şekilde ve son tabaka tam boy kesilecek şekilde ayarlanır. Daha sonra
bıçak biraz daha yukarı ayarlanarak hassas ayarına getirilir.
Çapak Alma İşlemi : Bıçağın sırtında meydana gelen çapak, mutlaka temizlenmelidir. Çapak
alma işlemi, el yaralanmalarını önlemek için çok dikkat edilmesi gereken bir işlemdir. Bu işin
ustaları tarafından yapılması önerilir. Bıçak ağzına uygulanan taş çift katmanlı ve sağ köşeli
kesitli olmalıdır. Böylece ağız eğilmelerinin önüne geçilir. Bir sonra ki işlemde gaz taşı hafif
bastırılarak bıçak ağzı üzerinde iki sefer gidip gelinir. Çapağın sertliğine göre önce gaz
taşının sert veya yumuşak yüzeyi ile çapak alınır. Gaz taşı bıçak ağzına 1° veya 2°lik açıyla
yerleştirilir.
Taşın kendi ağzı ile daireler çizerek bıçağın ağzı boyunca sürtülür. Aynı hareketler bıçağın
sırt tarafına da uygulanır. Burada gaz taşının bıçak sırtında elden kaymasına ve
devrilmemesine dikkat edilmelidir. Böyle durumlarda bıçak ağzı kırılabilir. Bu şekildeki
bıçak ağzı kesim istifi içinde dolmalara sebebiyet verir.
Çapak alma işleminin son aşamasında yağlı gaz taşı (Biley Taşı) kullanmanızdır. Çapak alma
işleminden önce bıçak temizlenmelidir. Burada bıçak sağlam ve dik oturtulmalıdır.
Temizleme işlemi bütün ağız boyunca hassas ve temiz yapılabilsin. Çapak alma işlemi
sırasında çizik ve çatlakların oluşmamasına dikkat edilmelidir. Gaz Taşlarının yüzeyleri
eskidikten sonra, tekrar taşlanarak kullanılabilir hale getirilebilir. Gaz taşları gaz yağı ve yağ
karışımı içinde daima temiz olarak saklanabilir. Çok temiz taşlanmış ve gaz yağı ile çapağı
alınmış bir bıçak, daktilo kağıdını keser.
Kesim Çıtası : Doğal olarak bıçağın kendisi, kesim çıtasına zıt bir alettir. Önceki dört köşe
tahta çıtalar, yerini uzun zamandır plastik çıtalara bırakmıştır. İyi bir çıtanın iki önemli
özelliği vardır. Birincisi hatasız bir kesime katkıda bulunmalı, ikincisi ise bıçağın
performansına destek olup bıçak ağzını hasar ve zarardan korumalıdır. Diğer taraftan çıta
sert fakat aynı zamanda elastik olmalı ve masadaki yuvasına tam oturmalıdır. Genel olarak
piyasada satılan çıtaların kaliteleri yeterlidir. Sert metal (karbon) bıçakları için iyi kalite
plastik çıtaların kullanılması tavsiye edilir. Piyasada yerleşmiş bir değim vardır. "Kesilecek
materyal sert ise bıçak çıtasının aşınması o kadar çabuk olur". Tek bıçaklı makinelerde düz,
tercihli plastik çıtasını kullanılır.
Bu çıta yuvasına kolayca yerleştirilir ve çıkartılır. Hiçbir problem yaratmaz. Çıtalar ölçüleri
itibariyle mutlaka özenle kesilip paralel taşınmalıdır. Yukarıda belirtilen kurallara uyumlu
olmayan çıtalar nedeniyle kesim istifinde en son tabaka eşit kesilmez. Çıtalar nedeniyle kesim
istifinde en son tabaka eşit kesilmez. Seviye düşüklüğü olan ve bıçak ağız ölçüsünün altında
olan çıtalar bıçağın zamanından önce aşınmasına yol açar. Çıtaların masa seviyesinin altında
ve üstünde olması, istifin alınmasında son tabakanın asılı veya yapışık kalmasına neden olur.
Çıtanın çevrilmesi veya değiştirilmesi sırasında çıta yuvasının temizlenmesi önemlidir. Her
bıçak değişiminde veya taşlanmış bıçak takılışında çıtanın çevrilmesi veya değiştirilmesi,
bıçak ağzının kullanılmamış çıta yüzeyine temasını sağlama açısından önemlidir. Burada bir
husus da kesim sonunda istifteki son tabaka yırtılıyorsa, bıçak ayarını düşürmek yerine çıtayı
çevirmek veya değiştirmek ilk akla gelen çözüm olmalıdır. Bıçağın çıtaya gereğinden fazla
girmesi bıçak ağzının çabuk körlenmesine, istifteki son tabakanın çıtaya yapışıp kalmasına
sebebiyet verir. Çıtalar geniş yüzlerinin üstünde yatırılarak saklanmalıdır. Böylelikle
elastikiyetleri ve dalgalı formları kaybolmamış olur.
Presleme (Tonaj) : Kesim hassasiyeti sadece bıçak ağzının geometrisine bağlı değildir. Aynı
zamanda "presleme bıçak ağzının istif içindeki yolunu kontrol eder". Presleme ayarı, kesim
materyaline göre, tercih edilip ayarlanır. Ancak mutlaka uyulması gereken şu kurallara
dikkat etmek gerekir.
Yumuşak Kesim Materyali: Yüksek pres basıncı
Sert kesim materyali: Alçak pres basıncı
Çok kesim materyali: Çok pres basıncı
Az kesim materyali: Az pres basıncı Aynı zamanda kesilecek materyalin üst yüzeyinin
yapışımda dikkate almak gereklidir.Kaygan Yüzey: Yüksek pres basıncı
Pütürlü Yüzey: Alçak pres basıncı Çok az pres basıncı yanlış kesime sebep olur. Çünkü, bıçak
istif içerisinde kesim yönünde hareket ederken kaçıklık yapar. Dik inmesi gerekirken ayarı
kaçar. Aynı şekilde çok fazla pres basıncı da bıçak ağzının istif içindeki yolundan kaçıklık
yapmasına neden olur. Temiz bir kesim yüzeyi için, kesime başlamadan önce, presleme
yapılması gerekir. Böylece istif, kesim yapan bıçağa zıt yönde direnç gösterecek duruma gelir.
Pres basıncı kesim çizgisine en yakın yerden etki etmelidir. Bu kural ile presin ön kenarı ile
bıçak sırtının arasındaki mesafe en aza indirilmiş olur. Presin baskı uygulayan yüzeyi, kesim
tezgahının yüzeyine tam paralel veya çok küçük bir açıda basmalıdır. Hava geçiren hafif
pelür kağıtların kesimlerinde istifin havasının tam olarak alınabilmesi için makinede bulunan
"Presleme zamanını uzatma" fonksiyonundan yararlanmak gerekir.
Pres basıncının çeşitli materyallere uyumunu sağlayan geniş ayarlama olanakları vardır. Bazı
kesim makineleri bu anlamda kademesiz ayarlanabilen, çift pistonlu hidrolik sistem ile
donatılmıştır. Bu sistem sert ve yumuşak kesim materyallerinde uygulamayı kolaylaştıran ve
CE kurallarında tanımlanan güvenli basınç şartlarına da uygundur.
Pres Sacı : Eğer Yumuşak veya üst yüzeyi hassas bir kesim materyali ile çalışıyorsanız
örneğin pelür kağıdı vb. yüksek pres basıncı ile pres aynası kesim materyalini deforme eder
veya materyal üzerinde izler bırakır. Presin altına pimlerinden geçirilerek takılan saç ile bu iz
bırakma ve istifi deforme etme olayı ortadan kalkmış olur. Bu saç; pres kuvvetinin yüzeye eşit
olarak dağılmasını sağlar. Böylece kesim materyali üzerindeki basınç kuvveti azalır. Esas
önemli olan, sacın pres basıncı, kesim çizgisine etki etmiş olur. Dikkat edilecek diğer bir
noktada pres sacı kullanılarak yapılan çalışmalarda son tıraş daha büyük olur. Sac
takıldıktan sonra makine kumandası kendini otomatikman büyük tıraş payına ayarlar.
Çok Yönlü Pres Sacı : Kesim çizgisi boyunca ölçü farklılıkları gösteren kesim materyalleri
genelde sert materyallerdir. (Örneğin; plastik folyeler v.b.) Yüksek presleme altında
sıkışmazlar direnç gösterirler.
Çok yönlü pres sac özel aksesuar olarak farklı yükseklikteki veya dalgalı olan kesim
materyallerinde dengeyi sağlar. Bütün kesim çizgisi boyunca pres basıncını eşit şekilde
dağıtır.Kesim çizgisi boyunca farklı pres basıncı dağılımı kesimde farklılıklar meydana
getirir.
Ayarlamalar : Eğer çok yönlü Pres sacı yoksa, pres sacı yerine presin altına lastik, altına
mukavva yapıştırılmış keçe veya köpüklü kauçuk yerleştirilerek yükseklik farklılıkları
dengelenebilir.
Özellikle kesim materyalinin üzerinde hassas gofre veya yaldız baskılar varsa özel
aksesuarlar vazgeçilmezdir.
Örneğin: lastik ile gofreli yerlerin çalışmaları. Eğer katlanmış materyallerle çalışıyorsanız
örneğin: Mecmua, broşür vb. mukavva ve ince tahta size yardımcı olabilir. Gönyenin itme
yönünde boyalı ve dalgalı bir istif kesmek zorunda kalınırsa ve kesim ekstra iş olarak
geliyorsa kama şeklindeki pres sacı kullanılır.
Bütün bu özel aksesuarlarda ve çalışmalarda pres basıncının kesim çizgisine tam ve eşit
olarak etki etmiş olmasına dikkat edilmelidir. Bütün bu açıklamalar, modern bir kesim
giyotinlerinin uzun yıllar süren çalışmalarında elde edilen tecrübe ve pratiklerine dayalı bilgi
birikimleridir. Buna rağmen kesim makinesi tam ve hassas olarak ayarlansa da kesim
farklılıklarına rastlayabilirsiniz. Bu farklılıkların temelinde, çalışan kesim materyalinin
özellikleri, bıçak ağzının geometrisi, pres basıncının doğru tercihi ve basıncın kesim materyali
üzerine düzgün ve eşit dağılımı ve aynı zamanda makinelerin yapısının büyük rolü vardır. Bu
kesim farklılıklarını ortadan kaldırmada ve sebeplerinin tanınmasında kesim ustasına çok
önemli görevler düşmektedir. Kesim istifinin en üst tabakası ile en alt tabakasını
karşılaştırmak, kesim ayar kaçıklıklarını tespit etmede her zaman için yeterli değildir. Bu
metot operatörleri kararlarında yanılgıya düşürebilir. Örneğin dalgalı ve göbek vermiş
kağıtlarda istifin üstünde kalmış kağıtlar dalgalı kalır. Buna karşılık istifin alt
katmanlarındaki kağıt basınç ve ağırlık nedeniyle daha düz preslenebilir. Kesim materyali ve
istif arasındaki kağıt çapakları kesim hatası olmadığı halde tabakalar arasında ölçü
farklılıkları yapabilir. Büyük ve yüksek göbek vermiş istiflerde presleme sonucu istif pozadan
kaçabilir.
Pres kalktıktan sonra istif tam geriye gitmeyebilir. Bu olay kesim materyalinin özelliğine ve
istiflenmesine bağlıdır. Önceleri dikkate alınmayan bu hata daha sonra kendisini rahatsız
edecek şekilde gösterir, istifi her kesimden sonra el veya tahta takoz ile vurarak düzeltmek
gerekir.
Kesim Hataları ve Çözümleri
Bıçaklar imalat metoduna ve özelliklerine göre 2'ye ayrılır :1) Tam Çelik Bıçaklar : Yüksek alaşımlı kül çelikten üretilirler. Özel kesim işlemlerinde
kullanılmalıdırlar. Çünkü üretim maliyetleri yüksek, bilenmeleri zordur.
2) Alaşımlı Çelik Bıçaklar : Alaşımlı çelik bıçak, çelikleştirilmiş bıçak olarak da
isimlendirilir. Taşıyıcı bıçak gövdesi çelik malzemeden yapılmış olup kesici ağız kısmına
yüksek alaşımlı çelik yerleştirilmiştir. Kullanımı en yaygın bıçak çeşididir.
Alaşımlı çelik bıçaklar kesim ağzının yapılış ve alaşım türlerine göre şöyle sınıflandırılır :
Standart veya normal bıçaklar : Bıçağın kesim ağzı düşük alaşımlı alet çeliğinden yapılmıştır.
Kesim ucu açısı değişmediği sürece bütün materyallerin kesiminde kullanılır. Özellikle
yumuşak malzemelerin (kurutma kağıdı, kopya kağıdı ve ipek kağıt) kesimi için çok
uygundur. Orta sertlikte malzemelerin (yazı kağıtları, yüksek saten kağıtlar, zamklı kağıtlar,
sanatsal kağıtlar) kesiminde bıçağın ömrü daha az olur. Alaşım derecelerinin yüksekliğine
göre standart bıçakların ömrü limitli (sınırlı) olur.
Yüksek Performans Bıçaklar (HSS) : Söz konusu bıçağın kesim ağzı yüksek performans
gösteren alaşımdan yapılmıştır (HSS). Bu yüzden kesim performansının en yüksek düzeyde
gerçekleşmesinde üstün yeteneğe sahiptirler. Özellikle orta ve sert kesim materyallerinin
(plastik maddeler, metal folyeler v.b.) kesim işlemlerinde özellikle tavsiye edilir. Yüksek
dirençli kesim materyalleri için kullanılan bu bıçak türü "all round" olup uzun ömürlüdür.
Sert Metal Bıçaklar (HM) : Bıçağın kesim ağzı fırınlanmış sert metalden yapılmış ve toz
metalürji imalatıdır. Sert metal bıçağın kağıt endüstrisinde daha uzun ömürlü kullanımı ve
buna bağlı ekonomik getirisinin yüksekliği piyasadaki sempatisini gözle görülür şekilde
yükseltmiştir. Sert metal bıçakların yapım masraflarına rağmen uzun ömürlü oluşları
piyasadaki işlev gücü ve ömrü dolayısıyla kendisini ispatlamış ve garanti altına almıştır. Sert
metal bıçaklar standart bıçaklara karşın 10 ile 25 defa daha ömürlüdür. Bu üstün
performanslarına rağmen kırılgan malzemelerin kesiminde bıçağın ayar ve taşlanmasında
büyük özen gösterilmesi gerekir.
Bıçak kesim ağzı açıları : Küçük açılı bıçak ağızlarının, büyük açılı bıçak ağızlarına göre
daha az kesme gücüne ihtiyaçları vardır, ince bıçak ağızları, sert ve esneyebilen kesim
malzemelerinde sağlam kalamaz, ince ağızlar eğilir veya kısılırlar. Daha açık bir ifade ile
kesim, kesilecek malzemenin ağız açısı, geometrisi kesime etki eder. Örneğin; yumuşak ve
yüksek istifli kesimde ince ağızlı bıçak istif kesmekte zorlanmaz, buna karşın sıkı ve sert
istiflerde bıçak zorlanır. Genel olarak denilebilir ki yumuşak kesim malzemeleri için küçük,
sert kesim malzemeleri için ise büyük bıçak ağız açısına ihtiyaç vardır. Farklı kağıt ve karton
çeşitleri kesme zorunluluğu varsa bu durumda bıçak kesim ağzının büyük açık olanını tercih
etmek avantajlıdır. Kesim açısı ne kadar körelirse, kesim işleminde harcanan güç o kadar
büyük olur.Bu nedenle ağız faz kenarını 2-5 mm'ye ve 2-5 C°' ye kadar taşlamak (bilemek)
gerekmektedir. Sert metal bıçaklarda kesim ağızları genel olarak 0.5-1 mm genişliğinde
taşlanır. Böylece hassas olan bıçak ağzı desteklenmiş olur ve bütün istif yüksekliğince bıçağın
sapma olasılığı ortadan kalkmış olur.
Bıçağın Bilenmesi : Kesim çalışmasında, bıçağın en ekonomik kullanımı, kesim kalitesini
oluşturan en önemli öğedir. Bıçağın körleşmesi halinde, kesim makinesi daha çok zorlanır.
Kesim yüzeyi temiz ve düzgün olmaz, bıçağın daha fazla bilenmesi gerektiğinden taşlama
masrafı yükselir, iyice taşlanmış (bilenmiş) keskin bıçak tam ölçüde hassas kesimi
gerçekleştirir, uzun ömürlü olur ve makineyi zorlamalardan koruyarak ömrünü uzatır.
Körlenmiş Bıçakların Belirgin özellikleri :
- İstife yapışır ve en alttaki kağıdı kıvırır, kesmez. (Kenarlar yapışır, mantar kesimi)
- Tırtıklı kesim yüzeyi, preslenmiş istif ve en üstteki tabakasının bıçağın eni yönünde
katlanmasına neden olur.
- İstifteki en son tabaka kesimde " küt" sesiyle sıkışır.
- Kesim hassasiyeti, ölçü hassasiyeti kaçıktır. Bıçağın ömrü sadece bıçağın kalitesine bağlı
değildir. Aynı zaman da kurallara uygun taşlanmasına (Bilenmesine) ve kesilecek materyalin
cinsine de bağlıdır. Temel olarak bıçak taşlanmadan önce temizlenmeli ve eğik, bükük olup
olmadığı kontrol edilmelidir.
1- Taşlama (Bileme) Makinesi : Taşlama makinesi teknik olarak hatasız ve arızasız olmalıdır.
Makine sabit ve boşluksuz olmalıdır, böylelikle vibrasyon (titreşim) dolayısıyla oluşabilecek
taşlama basıncı ortadan kaldırılmalıdır. Taşlama yolu eşit, gidiş gelişli ve geri tepmesiz
olmalıdır. Bıçak (Lama) gerdirme tertibatında, bıçak ağzı yukarı gelecek şekilde, taşlama
yüzeyine paralel sabitlenmelidir.
2- Taşlama (Bileme) Taşı : Bileme taşı ve bilezikleri merkezi dönmeli ve mutlaka balanslı
dönmelidir. Böylece sarsıntılar önlenmiş olur. Standart ve yüksek performanslı bıçaklarda,
bileme taşının dönme yönü, bileme işlemi bıçaktan dışarıya bileyecek şekilde seçilmelidir.
Aksi halde sıçrayan metal parçalan çentiklerin oluşması tehlikesine yol açar. Sert metal
bıçaklarda,bıçağın ağzına doğru bileme yapılmalıdır. Bileme taşı, bileme işlemi esnasında
soğuk su aracılığıyla serbest dönmeli ve tozdan arınmalıdır. Bıçaklar için sadece aşağıda
işaretleri belirtilen taşlar kullanılmalıdır.
- Normal Zımpara NK
- Yarı - İnce Zımpara HK
- İnce Zımpara EK
Bileme taşının doğru seçimi, iyi bir bileme işleminin temel kuruluşudur. Bileme taşının
tanecikleri sıkı oturmamalıdır. Taşın kırılma tehlikesi vardır. Körelmiş taşlama (Biley)
maddeleri cilalayıcı etkileri yüzünden çok ısı meydana getirirler. Bu yerel ısınmada biley
taşını meydana getiren taneciklerin çok büyük önemi vardır. Biley taşım meydana getiren
taneciklerin arası yakınsa, taştaki delikler çelik veya demir parçacıkları ile dolar.Burada da
yüksek sıcaklıkların meydana gelme tehlikesi ortaya çıkar. Bıçağın alaşımı ne kadar yüksek
ise, ısınmalara karşı o kadar hassastır.
Soğutma Maddesi : Soğutmanın asıl amacı bıçağın taşlanan ağzını yüksek ısınmalara karşı
korumak ve taşlanan yüzey ile biley taşının arasındaki pislikleri temizlemektir. Soğutma suyu
sütümsü koyu karışım veya su ile karıştırılmış bor suyu karışımı ile elde edilir. Bu karışım
aynı zamanda taşlama makinesini ve taşlanan malzemeyi paslanmaktan korur.
Soğutma suyu kapalı bir devre sistemi ile taşlama yüzeyi ve biley taşının arasına kuvvetlice
püskürtülmelidir. Soğutma suyu deposu yeterli büyüklükte ve soğutma suyu depoya gitmeden
önce filtre edilmelidir. Burada temizlik son derece önemlidir.
Mesafenin Ayarlanması : Bileme taşının, bilenecek olan malzemeye olan mesafesi, standart ve
yüksek performans bıçaklarında, bileme mesafesini içine alan 0.01 mm ile 0.03 mm arasında
ayarlanmalıdır. Taşın Yüzeye İndirilmesi : Taşlanacak taşın taşlanma yüzeyine dikkatlice
indirilmesine son derece dikkat edilmelidir. Taşın geri dönüşü taşlama sahasının dışında
olmalıdır. Taş malzemesinin üzerinde iken durdurulmamalıdır. Taşlama (Bileme) işlemi
aralıksız devam etmelidir ve makinenin sürati 18 ve 26 m/dakika arasında olmalıdır. Bileme :
Bileme esnasında hileme taşında, yüzeye indirildikten sonra daha fazla paso verilmez. Sadece
yüzey parlatılır. Eğer yüzeyde çizikler meydana geliyorsa, taşın yüzey ayarı bozuktur veya
yanlış taş kullanılıyor demektir. Körelmiş bıçağın ağzındaki aşınma ve yuvarlaklaşmalar
ancak büyüteç altında görülebilir. Bileme işlemi bittikten sonra ve bıçak ağzı gaz taşı ile
temizlendiğinde, bıçak ağzın da hafif bir açı ve metalik bir parlama gözlemlenir.
Taşıyıcılı Lama Malzemesinin Arkasının Taşlanması :
Taşıyıcının taşlanması işleminde sert metal olan bıçak ağzı taşlanmaz. Bıçak ağzı ile taşlanan
yüzey arasındaki mesafe 0.5 ile 1.0 mm olmalıdır. Sert metal ağzın 4 defa taşlanması
yeterledir
Sert Metal (karton) ve Ağzının Taşlanması : İkinci taşlama işlemi karbon ucun (ağzın) yeni
kesici ağzın ön ve arka yüzüne yapılır. Bileyicine için tanecikleri 91'den 126'ya kadar
büyüklükte olan sentetik reçine (Ba) ve konsantrasyonu C75 veya C100 olan elmas taşı
kullanılır. Biley taşının dönme yönü, bıçak ağzına ters yönde olmalıdır. Ayrıca taşın gidiş geliş
hızı 14m/dakika (parlatma için l m /dakika) olmalıdır.
Biley taşının yüzeye indirilme ayarı 0.01 mm'dir. Taşın yüzeye indirilme işlemi taşlama
yüzeyinin dışında yapılmalıdır.
Ön Kesim Yüzey Açısın Taşlanması : Eğer gerekli ise ön kesim yüzey açısının taşlanma
genişliği 0.5 mm. -1 mm maksimum olmalıdır. Bileme için tanecikleri 15 büyüklüğünde
Sentetik reçine (Ba) , C 50 konsantrasyonlu Elmas taşı kullanılmalıdır. Gidiş - geliş hızı 0.6 -
0.8 m /dakika olmalıdır. Sert metal uçların taşlamaya ihtiyaçları olup olmadığı, kesimde
kullanılacak materyale bağlıdır. Taşlama işlemi bıçağın arkasında (sırtına), tane büyüklüğü 7
ve konsantrasyonu C50 olan Elmas taşı ile yapılır.
Bıçağın Temizlenmesi ve Bakımı : Bıçağın ağzını korumak ve iş kazalarına meydan
vermemek için bıçaklar hassasiyetle tahta kasa ambalajlarda saklanmalı ve nakledilmelidir.
Bıçak elle alındığında örneğin bıçak değişimlerinde daima koruyucu cetvel kullanılmalıdır.
Bıçak, altına bir koruyucu destek (karton, şerit, kesim çıtası) olmadan yere konulmamalıdır.
Bıçağı makineye takmadan önce, taşlama sırasında kırılma ve sıkışmalara maruz kalıp
kalmadığını kontrol ediniz.
Böyle hasarlı bıçaklar bıçak aynasına tam oturmayacağı için kesim hassas yapılamaz.
Problemli kesimler meydana gelir. Hasarlı yerler onarıldıktan ve bıçağı aynaya bağlayan
cıvatalar hafif yağlandıktan sonra kullanılmalıdır.
Hasara uğramış veya pislikle dolmuş cıvata delikleri temizlenmeli veya yeniden kılavuzlarla
set açılmalıdır. Yeni veya taşlanmış bıçağı devreye sokmadan önce kesim çıtasının yüzeyi
kontrol edilmeli, çevrilmeli veya yenilenmelidir. Yeni bıçak ayarlanması yapılırken, bıçak
çıtaya biraz girecek şekilde ve son tabaka tam boy kesilecek şekilde ayarlanır. Daha sonra
bıçak biraz daha yukarı ayarlanarak hassas ayarına getirilir.
Çapak Alma İşlemi : Bıçağın sırtında meydana gelen çapak, mutlaka temizlenmelidir. Çapak
alma işlemi, el yaralanmalarını önlemek için çok dikkat edilmesi gereken bir işlemdir. Bu işin
ustaları tarafından yapılması önerilir. Bıçak ağzına uygulanan taş çift katmanlı ve sağ köşeli
kesitli olmalıdır. Böylece ağız eğilmelerinin önüne geçilir. Bir sonra ki işlemde gaz taşı hafif
bastırılarak bıçak ağzı üzerinde iki sefer gidip gelinir. Çapağın sertliğine göre önce gaz
taşının sert veya yumuşak yüzeyi ile çapak alınır. Gaz taşı bıçak ağzına 1° veya 2°lik açıyla
yerleştirilir.
Taşın kendi ağzı ile daireler çizerek bıçağın ağzı boyunca sürtülür. Aynı hareketler bıçağın
sırt tarafına da uygulanır. Burada gaz taşının bıçak sırtında elden kaymasına ve
devrilmemesine dikkat edilmelidir. Böyle durumlarda bıçak ağzı kırılabilir. Bu şekildeki
bıçak ağzı kesim istifi içinde dolmalara sebebiyet verir.
Çapak alma işleminin son aşamasında yağlı gaz taşı (Biley Taşı) kullanmanızdır. Çapak alma
işleminden önce bıçak temizlenmelidir. Burada bıçak sağlam ve dik oturtulmalıdır.
Temizleme işlemi bütün ağız boyunca hassas ve temiz yapılabilsin. Çapak alma işlemi
sırasında çizik ve çatlakların oluşmamasına dikkat edilmelidir. Gaz Taşlarının yüzeyleri
eskidikten sonra, tekrar taşlanarak kullanılabilir hale getirilebilir. Gaz taşları gaz yağı ve yağ
karışımı içinde daima temiz olarak saklanabilir. Çok temiz taşlanmış ve gaz yağı ile çapağı
alınmış bir bıçak, daktilo kağıdını keser.
Kesim Çıtası : Doğal olarak bıçağın kendisi, kesim çıtasına zıt bir alettir. Önceki dört köşe
tahta çıtalar, yerini uzun zamandır plastik çıtalara bırakmıştır. İyi bir çıtanın iki önemli
özelliği vardır. Birincisi hatasız bir kesime katkıda bulunmalı, ikincisi ise bıçağın
performansına destek olup bıçak ağzını hasar ve zarardan korumalıdır. Diğer taraftan çıta
sert fakat aynı zamanda elastik olmalı ve masadaki yuvasına tam oturmalıdır. Genel olarak
piyasada satılan çıtaların kaliteleri yeterlidir. Sert metal (karbon) bıçakları için iyi kalite
plastik çıtaların kullanılması tavsiye edilir. Piyasada yerleşmiş bir değim vardır. "Kesilecek
materyal sert ise bıçak çıtasının aşınması o kadar çabuk olur". Tek bıçaklı makinelerde düz,
tercihli plastik çıtasını kullanılır.
Bu çıta yuvasına kolayca yerleştirilir ve çıkartılır. Hiçbir problem yaratmaz. Çıtalar ölçüleri
itibariyle mutlaka özenle kesilip paralel taşınmalıdır. Yukarıda belirtilen kurallara uyumlu
olmayan çıtalar nedeniyle kesim istifinde en son tabaka eşit kesilmez. Çıtalar nedeniyle kesim
istifinde en son tabaka eşit kesilmez. Seviye düşüklüğü olan ve bıçak ağız ölçüsünün altında
olan çıtalar bıçağın zamanından önce aşınmasına yol açar. Çıtaların masa seviyesinin altında
ve üstünde olması, istifin alınmasında son tabakanın asılı veya yapışık kalmasına neden olur.
Çıtanın çevrilmesi veya değiştirilmesi sırasında çıta yuvasının temizlenmesi önemlidir. Her
bıçak değişiminde veya taşlanmış bıçak takılışında çıtanın çevrilmesi veya değiştirilmesi,
bıçak ağzının kullanılmamış çıta yüzeyine temasını sağlama açısından önemlidir. Burada bir
husus da kesim sonunda istifteki son tabaka yırtılıyorsa, bıçak ayarını düşürmek yerine çıtayı
çevirmek veya değiştirmek ilk akla gelen çözüm olmalıdır. Bıçağın çıtaya gereğinden fazla
girmesi bıçak ağzının çabuk körlenmesine, istifteki son tabakanın çıtaya yapışıp kalmasına
sebebiyet verir. Çıtalar geniş yüzlerinin üstünde yatırılarak saklanmalıdır. Böylelikle
elastikiyetleri ve dalgalı formları kaybolmamış olur.
Presleme (Tonaj) : Kesim hassasiyeti sadece bıçak ağzının geometrisine bağlı değildir. Aynı
zamanda "presleme bıçak ağzının istif içindeki yolunu kontrol eder". Presleme ayarı, kesim
materyaline göre, tercih edilip ayarlanır. Ancak mutlaka uyulması gereken şu kurallara
dikkat etmek gerekir.
Yumuşak Kesim Materyali: Yüksek pres basıncı
Sert kesim materyali: Alçak pres basıncı
Çok kesim materyali: Çok pres basıncı
Az kesim materyali: Az pres basıncı Aynı zamanda kesilecek materyalin üst yüzeyinin
yapışımda dikkate almak gereklidir.Kaygan Yüzey: Yüksek pres basıncı
Pütürlü Yüzey: Alçak pres basıncı Çok az pres basıncı yanlış kesime sebep olur. Çünkü, bıçak
istif içerisinde kesim yönünde hareket ederken kaçıklık yapar. Dik inmesi gerekirken ayarı
kaçar. Aynı şekilde çok fazla pres basıncı da bıçak ağzının istif içindeki yolundan kaçıklık
yapmasına neden olur. Temiz bir kesim yüzeyi için, kesime başlamadan önce, presleme
yapılması gerekir. Böylece istif, kesim yapan bıçağa zıt yönde direnç gösterecek duruma gelir.
Pres basıncı kesim çizgisine en yakın yerden etki etmelidir. Bu kural ile presin ön kenarı ile
bıçak sırtının arasındaki mesafe en aza indirilmiş olur. Presin baskı uygulayan yüzeyi, kesim
tezgahının yüzeyine tam paralel veya çok küçük bir açıda basmalıdır. Hava geçiren hafif
pelür kağıtların kesimlerinde istifin havasının tam olarak alınabilmesi için makinede bulunan
"Presleme zamanını uzatma" fonksiyonundan yararlanmak gerekir.
Pres basıncının çeşitli materyallere uyumunu sağlayan geniş ayarlama olanakları vardır. Bazı
kesim makineleri bu anlamda kademesiz ayarlanabilen, çift pistonlu hidrolik sistem ile
donatılmıştır. Bu sistem sert ve yumuşak kesim materyallerinde uygulamayı kolaylaştıran ve
CE kurallarında tanımlanan güvenli basınç şartlarına da uygundur.
Pres Sacı : Eğer Yumuşak veya üst yüzeyi hassas bir kesim materyali ile çalışıyorsanız
örneğin pelür kağıdı vb. yüksek pres basıncı ile pres aynası kesim materyalini deforme eder
veya materyal üzerinde izler bırakır. Presin altına pimlerinden geçirilerek takılan saç ile bu iz
bırakma ve istifi deforme etme olayı ortadan kalkmış olur. Bu saç; pres kuvvetinin yüzeye eşit
olarak dağılmasını sağlar. Böylece kesim materyali üzerindeki basınç kuvveti azalır. Esas
önemli olan, sacın pres basıncı, kesim çizgisine etki etmiş olur. Dikkat edilecek diğer bir
noktada pres sacı kullanılarak yapılan çalışmalarda son tıraş daha büyük olur. Sac
takıldıktan sonra makine kumandası kendini otomatikman büyük tıraş payına ayarlar.
Çok Yönlü Pres Sacı : Kesim çizgisi boyunca ölçü farklılıkları gösteren kesim materyalleri
genelde sert materyallerdir. (Örneğin; plastik folyeler v.b.) Yüksek presleme altında
sıkışmazlar direnç gösterirler.
Çok yönlü pres sac özel aksesuar olarak farklı yükseklikteki veya dalgalı olan kesim
materyallerinde dengeyi sağlar. Bütün kesim çizgisi boyunca pres basıncını eşit şekilde
dağıtır.Kesim çizgisi boyunca farklı pres basıncı dağılımı kesimde farklılıklar meydana
getirir.
Ayarlamalar : Eğer çok yönlü Pres sacı yoksa, pres sacı yerine presin altına lastik, altına
mukavva yapıştırılmış keçe veya köpüklü kauçuk yerleştirilerek yükseklik farklılıkları
dengelenebilir.
Özellikle kesim materyalinin üzerinde hassas gofre veya yaldız baskılar varsa özel
aksesuarlar vazgeçilmezdir.
Örneğin: lastik ile gofreli yerlerin çalışmaları. Eğer katlanmış materyallerle çalışıyorsanız
örneğin: Mecmua, broşür vb. mukavva ve ince tahta size yardımcı olabilir. Gönyenin itme
yönünde boyalı ve dalgalı bir istif kesmek zorunda kalınırsa ve kesim ekstra iş olarak
geliyorsa kama şeklindeki pres sacı kullanılır.
Bütün bu özel aksesuarlarda ve çalışmalarda pres basıncının kesim çizgisine tam ve eşit
olarak etki etmiş olmasına dikkat edilmelidir. Bütün bu açıklamalar, modern bir kesim
giyotinlerinin uzun yıllar süren çalışmalarında elde edilen tecrübe ve pratiklerine dayalı bilgi
birikimleridir. Buna rağmen kesim makinesi tam ve hassas olarak ayarlansa da kesim
farklılıklarına rastlayabilirsiniz. Bu farklılıkların temelinde, çalışan kesim materyalinin
özellikleri, bıçak ağzının geometrisi, pres basıncının doğru tercihi ve basıncın kesim materyali
üzerine düzgün ve eşit dağılımı ve aynı zamanda makinelerin yapısının büyük rolü vardır. Bu
kesim farklılıklarını ortadan kaldırmada ve sebeplerinin tanınmasında kesim ustasına çok
önemli görevler düşmektedir. Kesim istifinin en üst tabakası ile en alt tabakasını
karşılaştırmak, kesim ayar kaçıklıklarını tespit etmede her zaman için yeterli değildir. Bu
metot operatörleri kararlarında yanılgıya düşürebilir. Örneğin dalgalı ve göbek vermiş
kağıtlarda istifin üstünde kalmış kağıtlar dalgalı kalır. Buna karşılık istifin alt
katmanlarındaki kağıt basınç ve ağırlık nedeniyle daha düz preslenebilir. Kesim materyali ve
istif arasındaki kağıt çapakları kesim hatası olmadığı halde tabakalar arasında ölçü
farklılıkları yapabilir. Büyük ve yüksek göbek vermiş istiflerde presleme sonucu istif pozadan
kaçabilir.
Pres kalktıktan sonra istif tam geriye gitmeyebilir. Bu olay kesim materyalinin özelliğine ve
istiflenmesine bağlıdır. Önceleri dikkate alınmayan bu hata daha sonra kendisini rahatsız
edecek şekilde gösterir, istifi her kesimden sonra el veya tahta takoz ile vurarak düzeltmek
gerekir.