<<Geri
Makas : Günlük hayatta kullanılan herhangi bir makas olabilir. özellikle geniş ağızlı olan
türleri tercih edilir.
Mukavva bıçağı : Mukavvayı kesmek ve yarmak için kullanılır. Özel olarak bu iş için imal
edilir. Sap kısmı kuvvetli, ağız kısmı ise istenilen ölçüye göre ayarlanabilen ve iki ağız keskin
bir bıçaktır.
Istaka : Çoğunluğu kemikten yapılmıştır. Formaları kırmak (katlamak) ve cilt bezi takarken
köşelerini kıvırmak için kullanılır.
El kumpası : Cilt kapaklarının üzerine sıcak yaldızla isim veya bazı belirgin işaretleri basmak
için kullanılır.
Tutkal fırçası : Tutkallamada kullanılan fırçalar, genişliklerine göre numaralı olurlar.
Değişik ölçülerde fırça bulundurmak çalışma esnasında kolaylık sağlaması bakımından çok
faydalıdır. Seçilecek fırçaların kıllarının dökülmemesi, yapılacak işte iyi bir netice almak için
çok önemlidir.
Isıtma ocakları : İsminden de anlaşılacağı gibi ısıtma işinde kullanılır. Mücellithanelerde
tutkal ısıtmada yada varak yaldız baskısında kumpası ısıtmak için kullanılır.
Mukavva makasları : Çeşitli cins ve kalınlıktaki mukavvaları tek tek ve istenilen ölçüde
kesme özelliğine sahip makaslardır.
Dikiş iğneleri : İplik dikişli ciltleme işlerinde kullanılan dikiş iğneleridir. Bunların büyük
boylu ve ince olan çeşitleri tercih edilir.
Dikiş tezgahı : El ile dikilecek kitap, defter gibi işlerin dikilmesi için kullanılan alete dikiş
tezgahı denir. Alt kısmı yeterli büyüklükte bir tabla ile, üstte gergi ipi veya şeritlerin
gerileceği bir çerçeveden ibarettir. Tahtadan yapılmıştır.
Tutkal kazanı : İçice geçen iki bakır kaptan oluşur. Dıştaki kaba su, iç kaba da tutkal
konarak ısıtılır.
Cilt İşlerinde Kullanılan Ana Malzemeler
1) Kartonlar : Krome , kromelüks, bristol ve dosyalık kartonlar cilt işlerinde en çok
kullanılan karton çeşitleridir.
2) Mukavvalar
Saman Mukavva : Kısa elyaflı olup gevrek bir yapıdadır. Çabuk kırılır. Âna maddesi
buharlaştırılmış samandır. Kalitesiz cilt işlerinde kapak olarak kullanılır.
Sırt Mukavvası : Yumuşaktır ve kitap sırtlarında kullanılır.
Gri Mukavva : Uzun elyaflıdır. Ciltlemede kapak olarak kullanılır. Bunlar kullanılmış eski
kâğıtlardan imal edilirler
Cilt mukavvalarında olması gereken özellikler :
1- Mukavva kuru olmalıdır.
2- Mukavvanın her iki yüzü de düzgün olmalıdır.
3- Mukavva bükülmeye karşı dirençli olmalıdır.
4- Mukavva yüzeyleri çok parlak ve tutkalı emici olmalıdır.
5- Mukavva tabakaları kenarları düzgün kesilmiş olmalıdır.
6- Mukavvaların su yönü belirli olmalıdır.
7- Mukavva katları birbirinden kolayca ayrılmamalıdır.
3) Tutkallar
Kemik tutkalı : Hayvan kemiklerinin kaynatılması ile elde edilen bir tutkal türüdür. Tanecik
halinde satıldığı için boncuk tutkal da denir. Bu tutkalın özelliği sıcak olarak kullanılması ve
kuruduğunda tekrar sertleşmesidir. Bu nedenle sırt tutkallanmasında yada hareketli yerlerin
tutkallanmasında kullanılmaz. Mukavva kaplama malzemelerinin yapıştırılmasında idealdir.
Plastik tutkallar : PVC esaslı suyla karışabilen ve soğuk olarak kullanılan tutkallardır. Fırça
ile sürülerek kullanılmaya elverişlidir. Kuruduğunda elastikiyetini kaybetmediği için sırt
tutkallamasında, kağıdın kapak mukavvasına yapıştırılmasında kullanılır.
Nişasta tutkalı : Buğday nişastasının suyla kaynatılarak pelte kıvamına getirilmesi ile
oluşturulur. Fırça ile sürülerek kullanılmaya elverişlidir. Yan kağıdının kapak mukavvasına
yapıştırılmasında kullanılır. hareketli noktalarda kullanılmaz.
Sıcak tutkallar : Bu tutkallar sentetik esaslı olup otomatik cilt makinelerinde kullanılır.
Suyla karıştırılmadan doğrudan karıştırılarak kullanılabilir. Seri üretim karton kapaklı
işlerin sırtını tutkallamada, kapağın iç bloğa tutturulmasında ve kaplama malzemelerinin
kapak mukavvalarına otomatik olarak yapıştırılmasında kullanılırlar. Fırça ile uygulanamaz
çünkü süratli donar. Kuruduktan sonra elastikiyetini koruyan bir tutkaldır.
4) Cilt kaplama malzemeleri
Deriler : Çeşitli hayvan derileri olup, çeşitli kimyasal işlemler gördükten sonra ciltlemede
kullanılırlar. Özellikle koyun derileri çok dayanıklı ve parlaktır. Çok hassastırlar ve
renklendirilerek kullanılırlar. Renklendirilmelerinde anilin veya örtücü boyalar kullanılır.
Dokuma cilt bezleri : Özel olarak dokunmuş bezlerin bir yüzeylerinin lamine edilmesi yani
plastik bir madde ile kaplanması ile elde edilen malzemelerdir. Çok dayanıklıdırlar fakat
yüzey dokumasının engebeli olması sebebiyle varak yaldız baskısı için fazla elverişli
değildirler. Sıcak pres baskılarını çok iyi gösterirler.
Plastik cilt kaplama malzemeleri : Kağıt ruloları üzerine sıcak plastik maddelerin
sıvanmasıyla elde edilirler. Üretim sırasında plastik kaplama malzemesi henüz yumuşakken
yapılan işlemlerle üst yüzey doku görüntüleri elde etmek mümkün olabilmektedir. Ayrıca
plastik hamuru içine atılan boyalar ile çok çeşitli renkler elde etmek mümkündür. Seri cilt
üretiminde işleme kolaylığı ve düşük maliyeti açısından en fazla tercih edilen kaplama
malzemesidir.
Kağıt cilt kaplama malzemeleri :Kağıttan üretilen kaplama malzemeleri sürtünmeye ve
sıvılara karşı dayanıksız olduğundan yüzeyleri mutlaka lak veya selefon ile kaplanmalıdır.
Kağıt kaplama malzemelerinin en büyük avantajı istenilen herhangi resim veya şeklin
kapakta bulunabilme olanağıdır
Kaplama malzemelerinde olması gereken özellikler şunlardır :
- Kaplama malzemesi suya ve sürtünmeye karşı dirençli olmalıdır.
- Kaplama malzemesi, kaplandıktan sonra mukavvayı deforme edici bir malzeme
olmamalıdır.
- Kaplama malzemesi, üzerine yapılacak olan yazı ve resim baskılarına uygun olmalıdır. Cilt
İşlerinde Kullanılan Yardımcı MalzemelerYan kağıdı : Yan kağıdı, iç blokla cilt kapaklarını
birbirlerine bağlayan kağıtlara denir. Bunlar tutkal emici kağıtlar olmamalıdırlar.
Dikiş iplikleri : El ile dikilecek kitap ve defterlerde kullanılan iplikler, genellikle pamuk,
keten elyaflıdır. Otomatik dikiş makine iplikleri ise çoğunlukla sentetik elyaflı ipliklerdir.
İplik numaraları kalınlıklarına göre olur. En ufak numara en kalın iplik demektir.
18,20,25,30,40,50,60 gibi. En ince iplik 60 numaradır.
Extrafor : Rulo halinde satılan sert bezlerdir. Elle cilt yapımında sırt dikişinde kullanılır.
Şiraze : Kitap dikildikten sonra baş ve eteğe konan renkli kordon tipi bir dokumadır. Amacı,
kitabın baş ve etek forma dikişlerinin görünmemesi, formaların deforme olup
dağılmamasıdır. Kitaba sağlamlık kazandırırken, renkli yapısı ile hoş bir estetik meydana
getirir.
İşaret kurdelesi : İç bloğun baş kısmına yapıştırılan renkli malzemedir. Hangi sayfada
kalındığını belirlemek için kullanılır.
Gaze : Dikiş işleminden sonra sırta yapıştırılan seyrek dokulu tülbenttir. Cilt sırtına
dayanıklılık kazandırmak için kullanılır.
Köşebent : Cilt kapağının köşelerini darbelere karşı korumak için kullanılan metal
parçalardır.
Cilt İşlerinde Kullanılan Aletler
Makas : Günlük hayatta kullanılan herhangi bir makas olabilir. özellikle geniş ağızlı olan
türleri tercih edilir.
Mukavva bıçağı : Mukavvayı kesmek ve yarmak için kullanılır. Özel olarak bu iş için imal
edilir. Sap kısmı kuvvetli, ağız kısmı ise istenilen ölçüye göre ayarlanabilen ve iki ağız keskin
bir bıçaktır.
Istaka : Çoğunluğu kemikten yapılmıştır. Formaları kırmak (katlamak) ve cilt bezi takarken
köşelerini kıvırmak için kullanılır.
El kumpası : Cilt kapaklarının üzerine sıcak yaldızla isim veya bazı belirgin işaretleri basmak
için kullanılır.
Tutkal fırçası : Tutkallamada kullanılan fırçalar, genişliklerine göre numaralı olurlar.
Değişik ölçülerde fırça bulundurmak çalışma esnasında kolaylık sağlaması bakımından çok
faydalıdır. Seçilecek fırçaların kıllarının dökülmemesi, yapılacak işte iyi bir netice almak için
çok önemlidir.
Isıtma ocakları : İsminden de anlaşılacağı gibi ısıtma işinde kullanılır. Mücellithanelerde
tutkal ısıtmada yada varak yaldız baskısında kumpası ısıtmak için kullanılır.
Mukavva makasları : Çeşitli cins ve kalınlıktaki mukavvaları tek tek ve istenilen ölçüde
kesme özelliğine sahip makaslardır.
Dikiş iğneleri : İplik dikişli ciltleme işlerinde kullanılan dikiş iğneleridir. Bunların büyük
boylu ve ince olan çeşitleri tercih edilir.
Dikiş tezgahı : El ile dikilecek kitap, defter gibi işlerin dikilmesi için kullanılan alete dikiş
tezgahı denir. Alt kısmı yeterli büyüklükte bir tabla ile, üstte gergi ipi veya şeritlerin
gerileceği bir çerçeveden ibarettir. Tahtadan yapılmıştır.
Tutkal kazanı : İçice geçen iki bakır kaptan oluşur. Dıştaki kaba su, iç kaba da tutkal
konarak ısıtılır.
Cilt İşlerinde Kullanılan Ana Malzemeler
1) Kartonlar : Krome , kromelüks, bristol ve dosyalık kartonlar cilt işlerinde en çok
kullanılan karton çeşitleridir.
2) Mukavvalar
Saman Mukavva : Kısa elyaflı olup gevrek bir yapıdadır. Çabuk kırılır. Âna maddesi
buharlaştırılmış samandır. Kalitesiz cilt işlerinde kapak olarak kullanılır.
Sırt Mukavvası : Yumuşaktır ve kitap sırtlarında kullanılır.
Gri Mukavva : Uzun elyaflıdır. Ciltlemede kapak olarak kullanılır. Bunlar kullanılmış eski
kâğıtlardan imal edilirler
Cilt mukavvalarında olması gereken özellikler :
1- Mukavva kuru olmalıdır.
2- Mukavvanın her iki yüzü de düzgün olmalıdır.
3- Mukavva bükülmeye karşı dirençli olmalıdır.
4- Mukavva yüzeyleri çok parlak ve tutkalı emici olmalıdır.
5- Mukavva tabakaları kenarları düzgün kesilmiş olmalıdır.
6- Mukavvaların su yönü belirli olmalıdır.
7- Mukavva katları birbirinden kolayca ayrılmamalıdır.
3) Tutkallar
Kemik tutkalı : Hayvan kemiklerinin kaynatılması ile elde edilen bir tutkal türüdür. Tanecik
halinde satıldığı için boncuk tutkal da denir. Bu tutkalın özelliği sıcak olarak kullanılması ve
kuruduğunda tekrar sertleşmesidir. Bu nedenle sırt tutkallanmasında yada hareketli yerlerin
tutkallanmasında kullanılmaz. Mukavva kaplama malzemelerinin yapıştırılmasında idealdir.
Plastik tutkallar : PVC esaslı suyla karışabilen ve soğuk olarak kullanılan tutkallardır. Fırça
ile sürülerek kullanılmaya elverişlidir. Kuruduğunda elastikiyetini kaybetmediği için sırt
tutkallamasında, kağıdın kapak mukavvasına yapıştırılmasında kullanılır.
Nişasta tutkalı : Buğday nişastasının suyla kaynatılarak pelte kıvamına getirilmesi ile
oluşturulur. Fırça ile sürülerek kullanılmaya elverişlidir. Yan kağıdının kapak mukavvasına
yapıştırılmasında kullanılır. hareketli noktalarda kullanılmaz.
Sıcak tutkallar : Bu tutkallar sentetik esaslı olup otomatik cilt makinelerinde kullanılır.
Suyla karıştırılmadan doğrudan karıştırılarak kullanılabilir. Seri üretim karton kapaklı
işlerin sırtını tutkallamada, kapağın iç bloğa tutturulmasında ve kaplama malzemelerinin
kapak mukavvalarına otomatik olarak yapıştırılmasında kullanılırlar. Fırça ile uygulanamaz
çünkü süratli donar. Kuruduktan sonra elastikiyetini koruyan bir tutkaldır.
4) Cilt kaplama malzemeleri
Deriler : Çeşitli hayvan derileri olup, çeşitli kimyasal işlemler gördükten sonra ciltlemede
kullanılırlar. Özellikle koyun derileri çok dayanıklı ve parlaktır. Çok hassastırlar ve
renklendirilerek kullanılırlar. Renklendirilmelerinde anilin veya örtücü boyalar kullanılır.
Dokuma cilt bezleri : Özel olarak dokunmuş bezlerin bir yüzeylerinin lamine edilmesi yani
plastik bir madde ile kaplanması ile elde edilen malzemelerdir. Çok dayanıklıdırlar fakat
yüzey dokumasının engebeli olması sebebiyle varak yaldız baskısı için fazla elverişli
değildirler. Sıcak pres baskılarını çok iyi gösterirler.
Plastik cilt kaplama malzemeleri : Kağıt ruloları üzerine sıcak plastik maddelerin
sıvanmasıyla elde edilirler. Üretim sırasında plastik kaplama malzemesi henüz yumuşakken
yapılan işlemlerle üst yüzey doku görüntüleri elde etmek mümkün olabilmektedir. Ayrıca
plastik hamuru içine atılan boyalar ile çok çeşitli renkler elde etmek mümkündür. Seri cilt
üretiminde işleme kolaylığı ve düşük maliyeti açısından en fazla tercih edilen kaplama
malzemesidir.
Kağıt cilt kaplama malzemeleri :Kağıttan üretilen kaplama malzemeleri sürtünmeye ve
sıvılara karşı dayanıksız olduğundan yüzeyleri mutlaka lak veya selefon ile kaplanmalıdır.
Kağıt kaplama malzemelerinin en büyük avantajı istenilen herhangi resim veya şeklin
kapakta bulunabilme olanağıdır
Kaplama malzemelerinde olması gereken özellikler şunlardır :
- Kaplama malzemesi suya ve sürtünmeye karşı dirençli olmalıdır.
- Kaplama malzemesi, kaplandıktan sonra mukavvayı deforme edici bir malzeme
olmamalıdır.
- Kaplama malzemesi, üzerine yapılacak olan yazı ve resim baskılarına uygun olmalıdır. Cilt
İşlerinde Kullanılan Yardımcı MalzemelerYan kağıdı : Yan kağıdı, iç blokla cilt kapaklarını
birbirlerine bağlayan kağıtlara denir. Bunlar tutkal emici kağıtlar olmamalıdırlar.
Dikiş iplikleri : El ile dikilecek kitap ve defterlerde kullanılan iplikler, genellikle pamuk,
keten elyaflıdır. Otomatik dikiş makine iplikleri ise çoğunlukla sentetik elyaflı ipliklerdir.
İplik numaraları kalınlıklarına göre olur. En ufak numara en kalın iplik demektir.
18,20,25,30,40,50,60 gibi. En ince iplik 60 numaradır.
Extrafor : Rulo halinde satılan sert bezlerdir. Elle cilt yapımında sırt dikişinde kullanılır.
Şiraze : Kitap dikildikten sonra baş ve eteğe konan renkli kordon tipi bir dokumadır. Amacı,
kitabın baş ve etek forma dikişlerinin görünmemesi, formaların deforme olup
dağılmamasıdır. Kitaba sağlamlık kazandırırken, renkli yapısı ile hoş bir estetik meydana
getirir.
İşaret kurdelesi : İç bloğun baş kısmına yapıştırılan renkli malzemedir. Hangi sayfada
kalındığını belirlemek için kullanılır.
Gaze : Dikiş işleminden sonra sırta yapıştırılan seyrek dokulu tülbenttir. Cilt sırtına
dayanıklılık kazandırmak için kullanılır.
Köşebent : Cilt kapağının köşelerini darbelere karşı korumak için kullanılan metal
parçalardır.